Quantcast
Channel: Religion – Mi(sual)
Viewing all 137 articles
Browse latest View live

The Da Vinci Code Dâwt Sawi Hailanna-1

$
0
0

Thuhmahruai
Lal Isua’n “Êng fate aiin he khawvêl fate hi an tûnlai kawngah chuan an fing zawk” (Lk.16:8) tia a lo sawi tawh angin, he Dan Brown-a Ngaihruat Lasi Thawnthu Phuahchawp “The Da Vinci Code” hi Kum 2003 khân chhuah (published) a ni chauhva, tunah hian khawvelah 40 million copies an hralh dêr tawh a, ţawng hrang 40 chuangin an letling tawh. Lal Isua ringlote hian Lal Isua chanchin a chhe thei ang bera ziakna thehdarh leh sawidarh dân chu an thiam hle tih a lang chiang khawp mai.

Dan Brown-a hi Zirna lamah chuan graduate ve hrâm a ni. A Thawnthu Bu ziaknaah hian Research pakhat mah nei lova The Da Vonci Code kha ziak a nihzia May 25, 2003 khân CNN hmaa interview-naah a sawi chhuak a. Kum 2006 khân The Da Vinci Code chu Mi ziak-tawh-sa ama ziak niawm taka a insawi avangin “Plagarism Case”-in Court-ah an khing a. Chuta a inpuanna chu, “Hun ka neih tam loh avangin The Da Vinci Code pawh hi ka la chhiar-chhuak lo hrim hrim a. Ka nupui Blythe Brown ziak a tam zawk a. Email-in a kaih-tawi (summary) min rawn thawn ve ţhin chauh zawk a ni” a ti ta a nih kha!!!

Hemi ni aţang phei chuan, khawvela Scholar & historian ţha ber ber leh rintlak ber ber (respected & reputed professional historians, scholars leh experts)-te chuan The Da Vinci Code hi an ring lo bur tawh nghe nghe a, Dan Brown-a Thawnthu Bu ‘The Da Vinci Code’ hian Dâwt (Thudik Lo) 99% a pai niin an ngai ta hial a ni. Thawnthu Phuahchawp (Fiction) a nih tlat avangin dâwt tel ţeuh pawh nise a awm tho mai.

The Da Vinci Code tum ber chu Bible leh Kohhran Sawichhiat hi a ni tih a lang chiang hle. Dan Brown-a hian a Thawnthu Bu The Da Vinci Code hi research a neihna aţanga a ziak leh exepert-te kaltlanga (references to numerous historical sources, historians and scholars) thilthleng dik tak (history) a ziak anga a insawi rinawm viau laiin, Thudik Lo hlir, Thudik Chanve hlir a ziak a. Uluk taka a Thawnthu Bu (the Da Vinci Code, the Lost Symbol, Angels & Demons)-te hi chhiar phei chuan, Dâwt/Thudik Lo (Biblically, Historically, Geographically, Scienctifically, Symbolically, Religiosly, Mythologically & Grammatically Clear Errors) Ziak Belhkhawm hi 104 lai a tling a ni.

Tin, The Da Vinci Code leh The Last Temptation of Christ te Thulâkna hnâr ber, The Lost Gospels tia hriat heng- Gospel of Phillip, Gospel of Mary Magdalene, Gospel of Judas, Gospel of Thomas, Gospel of Peter, Gospel of Barnabas, Paul Epistle to Laodiceans, etc., (all rejected by early Church’s Council), bâkah The Da Vinci Code nen-a Ţhenhran-theihloh Satanic Signs Chungchângte pawh rawn Post chhunzawm ka tum leh ang. Vawiinah chuan The Da Vinci Code-a Dâwt (Thudik Lo) In Ziak 7-te chauh tawi tete-in kan khel rih dawn a ni.

1.“Chanchin Ţha Bu 80 (Lost Gospels) chuang a awm a. Chung zingah chuan Matthaia, Marka, Luka leh Johana-te chauh Thuthlung Thar Bu-a telh atân thlan an ni.”
CHHANNA:- Kohhran hmasâten Chanchin Ţha Bu atâna Pawmtlaka an ngaih, AD 150 hma lama ziak-te kha Bu 80 chuang (including the lost gospels) a awm lo hrim hrim, Dâwt muhlum a ni. The Lost Gospels zinga dik teuh ber, Bible-ah pawh tarlan (Kol.4:16)- Paul Epistle to Laodiceans pawh khi, hmuh-tur a awm na a, Tirhkoh Paual ziak a NI LO tih chiang taka hriat a nih avangin hnawl a ni bawk. Chanchin Ţha Bu 4- Matthaia, Marka, Luka & Johana te hian Fiahna & Teh chikima tehna an paltlang a, rintlâk leh pawmtlâk (authentic) an nih avanga Bible-a telh an ni zawk.

Bible-a Bu 27-a telh-te reng reng hi Second Century hma lama ziak vek an ni a, in-kungkaihna ţha tak leh thûk tak nei (closely related & connected) an nih vek avangin Bible-a telh tlâkah an ngai chauh zawk a ni. The Lost Gospels- The Gospel of Philip, and The Gospel of Judas, The Gospel of Thomas, Gospel of Mary (Magdalene), Paul Epistle to Laodiceans, etc., te hi Second Century hnu-a ziak an nih bâkah Bible Bu 27-te nen inkungkaihna an nei tlêm hle a, chuvang chauhva nnawl an ni.

2.“Bible hi Pathian hnen aţanga kan dawn a ni lova, Mihring siamchhuah chawp mai a ni. Mihringin history anga a record ve pakhat mai a ni a, lehlin dân hrang hrang, belhchawp leh siamţhat (countless translations, additions, and revisions) tam tak, sawi sen loh aţanga Siamchhuah a ni.”
CHHANNA:- Bible hi Pathian thâwkkhuma pek a ni. Bible hi Original Documents engemaw zât lâk-khawm aţanga lo piang a ni a, tihdanglam a ni lova (the biblical documents are static & unchanging), nghet takin Nicea Khawmpui hmâ aţanga tun thlengin nghet takin ala ding reng a ni. Bible Lehlin hrang hrang (Bible Versions/Revisions) awm te hian Bible Original Documents hlutna an ti-pung zawk a, Pathian fin zia chhui phâk loh a nihzia tichiangtu leh Mihring finna nêpzia tifiahtu a ni zawk a ni.

3.“Bible hi Ringlo mi (Pagan) Roman Emperor Constantine-an ama mimala a Phuahkhawm leh Lâk-khâwm a ni a. Council of Nicea 325 A.D khân Emperor Thupek an pawm tawp a, Emperor Duhthlan ang takin Thuthlung Thar Bible-a telh leh telh loh tur an thliar hrang mai a ni. Emperor Constantine Thupekin the Lost Gospels -te chu an lakhâwm a, an hâl vek nghe nghe a ni”
CHHANNA:- Brown-a hian Dâwt muhlum a sawi. Council of Nicea 325 A.D khân, Bible-a telh leh telh loh tur (the Canon, the standard biblical books) chungchâng an sawi lo hrim hrim. Emperor Constantine kha A.D.337-ah a thi a, a thih hnu fe, kum 82 hnu-ah Thuthung Thar Bible-a telh tur chungchâng chu Council hrang hrang- Councils of Hippo (A.D.393) leh Carthage (A.D.397)-ah te an sawiho chho a, Carthage A.D.419 ah tuna kan Bible hman lai hi pawm fel a ni ta chauh a ni. Emperor Thupek-a the Lost Gospel Bu-te an hâl hi khawi history (church or secular)-ah mah record a awm lo, Brown-a Dâwt phuahchawp a ni.

4. “Council of Nicea 325 A.D khân Lal Isua Pathianna/Pathian Fapa (deity of Christ/son of God) a nihna chungchâng kha Emperor Constantine-a Thupek avang chauhvin an pawm. Vote an lâknaah pawh tlêm-tê chauhvin an tam zawk a (relatively close vote), hnehna an chang ta hrâm a ni.”
CHHANNA:- Brown hian Dâwt bawk a sawi. Council of Nicea 325-in Lal Isua Pathianna (deity of Christ) leh Pathian Mihringa a lo channa chungchâng reng reng a sawi lo. Kohhran hmasa hun aţang tawh khân Lal Isua Pathianna (deity/son of God) hi sawi tam ngai lova pawm ngheh tlat a ni (Mat.2:2, 11,16:13-16, John 1:1, 14, 9:35-38, 1Kor.1:2, Kol.2:9, Heb.1:6). Amaherawhchu, Bishop Arius-an A.D 318 khân, “Isua hi thilsiam (created being) zinga pakhat a ni” tia a zirtir tâk avangin Kohhran-ten an rinna tihngheh nân leh Zirtirna Dik Lo do nân Constantinople-ah Inkhawmpui kovin, Arius-a Zirtirna chungchângah hian Vote lâk a ni a, Bishops 316 ten ARIUS ZIRTIRNA CHU DIK LO an ti a, Bishop 2 ten Dik an ti thung.

Hemi hnu hian, Council of Nicea 325-ah Nicea Thurin (Nicene Creed) duan-chhuah a ni ta nghe nghe a. Council of Chalcedon 451 A.D chuan, Lal Isua Pathian famkim (fully God) a nihna leh Mihring famkim (fully man) a nihna chiang deuh hlekin a chhui bawk. A nihna takah chuan Gnostic Gospel-te hian Lal Isua Pathianna leh Mihrinna (deity and humanity) an pawm kawp ngai lo, pakhat zawk zawk an hnawl ngei ngei tih hi Dan Brown hian a hre lo emaw ni???

5.”Nula Thianghlim laka Isua Pianna (Virgin birth of Jesus) hi Entir nei thawnthu (metaphorical stories) mai chauh a ni a, thil thleng tak tak a ni lo. Kristianna hian Ringlo mite hnen aţangin ngaihdân leh suangtuahna tam tak an lachhawng a ni (christianity borrowed its ideas from pagan sources) chungte chu Bible-ah an ziak mai a ni.”
CHHANNA:- Kristian-te Bible leh Kristianna hi Entir nei thawnthu leh a phena entir pawimawh tak nei satliah (metaphorical stories with hidden meanings) a ni ringawt lo. Bible-a in ziak leh Kristianna hi chiang taka fiah theih a ni. Lal Isua chanchin, mipa chi tellova a pianna, a rawngbawlna, a thihna leh thawhlehna thu te hi khawvela thil thleng tak tak (historical facts) an ni. Bible-a Thuziak-te hi a taka Hmututeten (witnesses) an thil hmuh leh hriat an record a ni. Thil thleng tak tak ni lo ta se, a hmuna awm Judate khuan nasa takin an sawisel ang.

Bible-a inziakte hi Sakhaw dang aţanga entawn pakhat mah a awm lo. In-anna lai a awm ve ţhin avanginSakhaw dang tihdân a lachhawng (copied) tihna a ni lo. Sakhaw dang ten Kristian Bible an lachhawng nasa zawk daih (e.g. Quran). Hetiang ngaihdân âtthlak hi Scholar/Expert/Historian tumahin an la chhâk-chhuak lo. Dan Brown-a Dâwt puar-pawleng ni-awm renga mawi a ni e.

6.“Judate chuan Pipute aţanga an tih ţhin dân angin, Temple-a Pathian an biaknaah Sex hi sakhaw thila serh leh sângah an hmang ţhin (Jewish tradition involved ritualistic sex in the Temple). Judate Pathian hming YHWH pawh hi a Nu (feminine) leh a Pa (masculine) hming lâk-kawp- JAH (male) leh HAVAH (female, pre-hebraic name for Eve) a ni. Juda-mipa Pathian be tura Temple-a kal-te chuan Temple-a Puithiam hmeichhiate (priestesses) chu Sex an hmanpui ţhin. Sakhaw thila Sex hman chu Pathian hmuhna (tawhna) kawngah an ngai (concept of sex as a pathway to God).”
CHHANNA:- Dan Brown-an Judate leh Kristian-te min puhchhiatna hi a râpthlâk (horrendous & blasphemous) tak zet zet a, min puhchhiatna ai mah hian a Dâwt sawi hi ala râpthlak lehzual awm e. Bible-ah leh Thuziak dang (secular source)-ah Judate Temple-a Hmeichhe Puithiam (priestesses) an thawh thu khawiah mah a chuang lo, Dan Brown-a Dâwt phuahchawp bawk a ni. Judate Temple-a Hmun Thianghlim Ber (Holy of Holies)-ah phei chuan Puithiam Lalber pawhin kum 1-ah vawi 1 chiah a lut thiang nghe nghe a. Temple-a Inthawina rêng rêng hi Pathianin tih dân tur a hrilh (instructions) ang ni lova, rui chung leh thil ţha lo (thianghlim lo) tak tichunga Inthawina hlân-tu Puithiam-te chu an thih-phah hial zawk thu kan hmu a ni (cf. Lev.10:1-13).

Tin, Israel-te Pathian hming YHWH hi a nu leh a pa hming inkawp aţanga chhuak a ni lova (not derived from a masculine and feminine set of words). Exodus 3:14-a kan hmuh ang hian, YHWH hi Hebrai Hawrawp 4 (four letters of Hebrew) an ni zawk a, YHWH hi NEUTER GENDER a ni a, a nu emaw, a pa emaw sawina a tel lo bawk. Dan Brown-a hian Dâwt bâk sawi tur a nei lo ve.

7.“The Gospel of Philip, Aramaic ţawnga ziakah chuan, Isua leh Mary Magdalene hi an innei a, fate pawh an nei. An inneih hmâ pawhin Isua’n Mary Magdalene hi a hmui-ah a fâwp fo tih a in ziak. Isua hian Mary Magdalene hi “Ka Nupui” tia a koh thu hi a in ziak nghe nghe a ni.”
CHHANNA:- He Dan Brown-a Dâwt phuahchawp hian ţanchhan tur khawiah mah a nei lo. Bible-ah leh History (biblical & secular historical record)-ah Isua leh Mary Magdalene inneih thu hi a awm lo hrim hrim. Gnostic Gospel-ah tak ngial pawh hetiang lam hawi hi hmuh tur pakhat mah a awm lo.

Tin, GOSPEL OF PHILIP HI COPTIC (LANG OF EGYPT)-A ZIAK A NI A, ARAMAIC ŢAWNGA ZIAK A NI LO. Hei hi Dan Brown-a hian a hre lo leh pek a ni ang. Brown-an, Greek Koinonos tih chu “Spouse”(nupui/pasal) tihna a ni, tia a sawi hi a tisual leh hle bawk. Bible-ah leh Greek ţawngah hian, Koinonos hi ‘nupui/pasal (marital relationship) sawi nân hman a ni ngai lo’ hrim hrim. He Grk. Koinonos ţawngkam hi Ţhian, Thawhpui leh Rawngbawlpui (companion, friends and associates)-te sawi nân hman a ni zawk.

He Gospel of Phillip-ah vêk hian, “Krista chuan Mary Magdalene chu Zirtir zawng zawngte aiin a hmangaih bîk a, a (===)-ah a fâwp fo ţhin a” tih a inziak a. Hei hi la-vâwngin Dan Brown-a chuan, a Ngaihzawng/Nupui (lover/spouse) a nih avangin Isua hian Mary Magdalene hi a “hmui-ah a fâwp (kiss) fo ţhin a ni” a ti!! Dan Brown-a khawngaithlak êm êm-na pakhat chu, a thil hmuh loh leh hriat loh-te chu a hmuh hnu leh thutak ang maiin a sawi ţhin hi a ni.

He Gospel of Phillip-a thu inziak hi pawm dawn ta pawh ni ila, thil buaithlâk tak ala awm cheu mai!!! Bracket chhunga thu khi Original Manuscript-ah chuan a kua (hole) a awm avangin engmah a inziak lo (blank)!!! Chuvangin, Isua’n Mary Magdalene-i a fâwh-na lai tak khi, a khawi berah nge tih a chiang chuang lo, E.g. hmui, kâ, biang, chal, bân, kut, ke (lips, mouth, cheek, forehead, arm, hand or foot).

Chuvangin, “Greek ţawng” leh “Original Manuscript” aţanga chhui chian chuan, “Ţhian” tih ţawngkam leh “Fâwp” tih ţawngkam khian Lal Isua nupui neih leh neih loh a kawk lo. Thuthlung Tharah chauh pawh ni lovin, he Gnostic Gospel of Philip-ah ngei pawh hian, “infawh chu thlarau lama inzawmna entirna” a nih thu (the book of Philip uses the image of the “kiss” as a metaphor for spiritual communion) a chuang reng a!!! Dan Brown-a hian Dâwt a sawi duh avang leh Lal Isua a Sawichhiat duh avanga hetiang zawnga thu a la-kawi lui tlat hi a pawiin a zahthlâk hle a ni.

A reng reng thu-ah, Bible hian Lal Isua leh a chhungte chanchin, a pawimawh zual zawng zawng- a nu leh pa, a unaute bâkah, a zirtirte nu leh pa leh an nupuite chanchin thlengin a sawi lang vek a. Hetih lai hian, Lal Isua’n nupui a neih thu reng reng Thuthlung Thar Bu 27 zinga pakhat tê mahin a thawi pawh-a an sawi lang lo hi… thil mak tak a ni. Hei hian Lal Isua khân nupui a nei lova, Kros-a a thih khân ala tlangval ngei a ni tih a tichiang hle a ni. Gnostic Gospel of Philip sawi ang khi a nih phei chuan, Lal Isua hian Nupui nei ni ta se, Kross-a a thih dawn-a thlaphâng taka a awm lai khân, Zirtir Johana hnenah khân a nu Mary mai ni lovin, a nupui Mary Magdalene pawh lo enkawl turin a ngen êm êm ang, a Nupui chu a ngai pawimawh zawk ngei ang tih a chiang a, Lal Isuan Mary Magdalene chungchang engmah a thawi pawhin a sawi ta lo a ni. Chuvangin, The Lost Gospel- Gnostic Gospel of Philip leh Dan Brown-a hian Lal Isua leh Mary Magdalene-i te chungchângah hian Dâwt muhlum an sawi a ni tih a chiang e.


The Da Vinci Code Dâwt Sawi Hailanna- Part-2

$
0
0

Kâr kal tâ-ah khân Part-1 ah, Dan Brown-a Dâwt Sawi lian tak tak 7 kan hailang tawh a. Vawiinah Point 13 dang kan Chhunzawm leh dawn a ni. Dan Brown-a hian Lal Isua leh Bible te, kan Thurin leh Judate, Protestant Kristian-te leh Roman Catholic-te nasa takin a bei a, a suasam-in, a sawichhia a. Chuvangin, Kohhran-te leh Lal Isua ringtu tawh phawt chuan kan ngaihthah mai mai tur a ni lova, Brown-an Lal Isua leh Bible a Sawichhiatna Thawnthu Bu “The Da Vinci Code” etc. pawh hi kan hnualsuatin, kan ngaisâng lo ngam tur a ni.

Pathianin a huat leh a ten êm êm pakhat chu, “DÂWT” hi a ni (Thuf.6:17). Setana pawh “DÂWT-PA” tiin Bible-in a koh/vuah hial a (John 8:44). Vanram kai lo tur list-ah “Dâwt ngaina leh Dâwt hmang”-te hi an tel bawk (Thup.22:15). Dan Brown-a pawh hian a hriat-chian loh-te chu “ka hre chiang lo” ti mai se, an sawi a hriat-te pawh chu, “an sawi ka hriat mai a ni” ti mai ngam bawk sela chuan, a tih-sualna vak a awm lo tur. Hrechiang lutuk ang hrim leh thudik tak sawi ang maia, “all descriptions of artwork, architecture, documents, and secret rituals in this novel are accurate” tia a thuziak leh thulâkna hnâr a sawi rinawm tâ hian Dâwt a sawitir ta vak mai a ni, a pawi hle.

Thuvawn atâna kan neih reng tur chu – Tirhkoh Paul sawi angin, “Tuman ţawng kam thiamin an bum loh nân che u, chung chu ka ti a ni. Fimkhur rawh u, chutilochuan tupawhin Krista thu ang ni lovin, mihring thu rochhiah leh khawvel A Aw B ang zawkin an thu fing leh Bumna mai maiin râl lâkin an la dah ang che u” (Kol.2:4, 8), tih hi a ni.

8.“A pasal Isua thih hnu chuan, Mary Magdalene hian Kohhran-a Hruaitu nih tumin thuneihna a rawn chuh a (intended to be the leader of the church), Tirhkoh Petera chu a rawn khing a. Mahse, chutihlai tak chuan vanduaithlâk takin ramhuaiin a rawn man thut a! Chuveleh, Tirhkoh Petera leh a zuitute chuan Mary Magdalene chu Kohhran aţangin an hnawtchhuak ta a ni. He Mary Magdalene chanchin leh he thuruk hi vawng him tlat turin Pawl 2- the “Knights of Templar” leh the “Priory of Sion” te an ding nghe nghe a ni.”
CHHANNA:-
Dan Brown-a dâwt sawi hi a nuihzatthlâk tawh zawk. Judate leh Kristian leh Khawvel history (Jews history, Christian church history & secular history)-te en vek ila, khawi laiah mah Mary Magdalene-i hian Jerusalem Kohhran-ah hruaitu nihna chhete pawh a chelh thu emaw, a beisei thu emaw, a inhnamhnawih thu emaw in-ziak a chuang lo hrim hrim! Tin, Dan Brown-an Tirhkoh Petera thiltih anga a sawi khi, Bible leh Church history sawi nen a let-ling hlauh bawk. Lal Isua rawngbawlna kan en chuan, ramhuaiin a tihbuai-te a hnawhchhuah-sak a, ringtute (kohhran-ho) zingah a tel-tir zawk ţhin. Dan Brown-a sawi dân ang khi a nih chuan, “Ringtu/kohhran member-in ramhuai a pai chuan kohhran aţangin an hnawtchhuak ţhin” tihna a nih daih zawk chu, a mak e!!! Dan Brown-a hian Bible leh Kohhran history hi a let-ling zawngin a ziak a ni tih a chiang khawp mai. The “Knights of Templar” leh the “Priory of Sion” chungchânga dâwt a sawi khi kan la sawi tur tho a ni a, dah ţha rih ila.

9.“Isua leh Mary Magdalene kha an innei mai chauh a ni lova, fate hial an nei a. He Isua thlah, Isua Krista thisen kai (royal bloodline of Jesus Christ)-te hi Historian tam takin chiang takin an chhui a. Khatia Tirhkoh Petera’n Jerusalem Kohhran aţanga a hnawhchhuah hnu khân, Arimathai khuaa mi Josefa ţanpuina-in Mary Magdalene kha a rûkin French ramah a lo kal a, Judate (Jewish community) zingah him takin a khawsa a, fanu Sarah a hring nghe nghe. Isua leh Mary Magdalene thlah-te hi France Lalte aţangin awlsam taka chhui theih a ni (Jesus and Mary Magdalene and their offspring can be traced through the kings of France).”
CHHANNA:-
Dan Brown hian “historian tam takin Isua leh Mary Magdalene inneih thu leh fate an neih thu an chhui” a tih hi tute nge? Eng zât nge an nih? A Thawnthu Bu-ah hian Lehkhabu Ziaktu (authors) 6 ţanchhana a hman-te a ziak lang a – Margaret Starbird, Michael Baigent, Richard Leigh, Henry Lincoln, Lynn Picknett and Clive Prince. Khing “AUTHORS 6-TE KHI TUMAH-IN HISTORIAN/EXPERT/SCHOLAR TIIN AN KO NGAI LO.” An Lehkhabu ziak zingah khian Scholar/Expert leh Historian-ten an hlut leh ngaihsân pakhat mah a awm lo bawk a, historian tia koh/vuah chu thil zahthlâk tawp a ni ang. A chunga Authors 6-te “historian/expert/scholar ni miah lo” pawh historian/expert/scholar anga a sawi duh mai dânah khian, Dan Brown hian thuneihna chu nei chiah sela, KS leh Zu-zuar-te pawh Reverend title a pek mai duh hmel hi ka ti a ni!!!

France Lalte chu Isua leh Mary Magdalene thisen-kai an ni tia dâwt thu tlâng than-tir hmasa ber-tu chu French-mi Pierre Plantard a ni a. French Merovingian kings thlah zinga Lal fanu chu Isua leh Mary Magdalene-te thlah kal zel an nih thu Document-te show-in a sawi chhuak a. MAHSE, KUM 1960 KHÂN COURT-IN SAWIFIAH TURA A KOH CHUAN, “THUDIK LO LEH DÂWT (HOAX) A SAWI/ZIAK A NI” TIH A INPUANG A, “DOCUMENTS KA SAWI-TE KHA KEIMA PHUAHCHAWP/SIAMCHAWP (FORGED DOCUMENTS) AN NI. THIL TUM ENGEMAW KA NEIH AVANGA TI KA NI” TIIN, COURT HMAAH CHHECHHAMIN (RECANTED UNDER OATH) A SAWICHHUAK TA A NI.

He Pierre Plantard-a dâwt puar-pawlêng hi Lehkhabu “Holy Blood, Holy Grail” tih hming vuah-in kum 1982 khân a rawn lâr vak a. “Holy Blood, Holy Grail” Ziaktu Michael Baigent lah chuan a lehkhabu-ah dâwt a telh ţeuh tih a puang leh lawi bawk si!! Hengte hi Dan Brown chuan ţan-chhan berah a rawn hmang leh ta pek a nih chu!!! Brown-a thulâkna hnâr ber – The Templar Revelation leh Holy Blood, Holy Grail-te chu Historian dik tak-te chuan “history-suak leh in-phiarrûkna thil liau liau a ni” tiin, an hnawl fai vek bawk (dismissed by all serious historians, and described as being “schlock pseudo-history and conspiracy-theory”).

Mary Magdalene-i kha Lal Isua Thawhleh hnu-a hmu hmasa bertu (Lal Isua inlârna hmasa ber) a nih avangin Tirhkoh-te leh Kohhran hmasa hunah khan chawimawi a hlawh thu erawh Kohhran hruaituten an ziak nual a. Kohhran hruaitu ropui Hippolytus te, St. Ambrose te, leh St. Augustine ten an thuziakah Mary Magdalene an chawimawina an târlang a ni.

10.“Isua kha Zawlnei mihring thi-thei satliah ve mai a ni. Council of Nicea 325 hma lamah khân, Kohhran, ringtu leh Isua zuitute ngei pawhin Isua kha Pathian a ni tih an pawm lo. Roman Emperor Constantine-an “Isua kha Pathian a ni (deified)” a tih avang chauhvin, Council of Nicea 325 khân Isua Pathianna kha an pawm ta chauh a ni. Matthaia, Marka, Luka leh Johana te Chanchin Ţha Bu atâna thlan an nihna chhan pawh, Isua Pathianna târlangtu an nih vang mai a ni.”
CHHANNA:-
Dan Brown-a hian dâwt muhlum tawp a sawi leh. Council of Nicea 325 hmâ daih tawh khân, Bible zirtirna mai bâkah, Kohhran-pa leh kohhran hruaitu tam takin 105-305 A.D inkârah khân Lal Isua Pathianna hi an lo sawiin, an lo pawm daih tawh. Clement chuan, 150 A.D. khân, “Isua Krista hi Pathian a ni” a lo ti daih tawh a. Novation pawhin, “Isua Krista kha mihring leh Pathian a ni” tiin a lo sawi daih tawh bawk. Nicea 325 hmâ daih-a ziak tawh, Bible-ah phei chuan a in-ziak chiang hle a, Johana 20:28-ah chuan, Tirhkoh Thoma khân, “ka Lalpa leh ka Pathian i ni (my Lord and my God)” a lo ti daih tawh nghe nghe a nih kha (cf. John1:1-18).

Tin, Council of Nicea 325 ah Lal Isua Pathian a nih leh nih loh chungchâng an sawi lo hrim hrim bawk. Emperor Constantine-an Lal Isua Pathianna thu-ah ţawngkam a chhuah thu hi Church history leh Secular history lam-in an ziak lang lo hrim hrim bawk. Thuthlung Thar-a telh tâk – Chanchin Ţha Bu 4- Matthaia, Marka, Luka leh Johana-te hi ‘rintlâk leh belhchian-dawl leh teh-chikim-a tehna paltlang’ (canonized through authenticy criterion)-te an ni a, Lal Isua Pathianna an sawi-uar êm avang maia Thuthlung Thara telh an ni lo.

11.“Leonardo Lemziak Zanriah Hnuhnung (the Last Supper)-a Isua Dinglama Hmeichhe hmêl-pu ţhu hi Tirhkoh Johana ni lovin, Mary Magdalene-i zawk a ni. A sam sen dân aţang te, a kut suih dân aţang te leh a âwm-bâwr aţang te-in hmeichhia a ni tih a lang chiang.”
CHHANNA:-
Dan Brown-a thil teh dân leh thlir dân (style of criterion/observation) hi a pawnlâng lutuk a, hei hian ‘Brown-a nun pawnlang zia leh thil tak tak leh thil thûk tak buaipui ţhin mi a ni lo’ tih a tichiang hle. Leonardo Lemziak Zanriah hnuhnung (the Last Supper) chungchângah hian Brown-a hian thu belhchian dawl lo tam tak a sawi a, tlêm tê chauh lo târlang ila.

The Last Supper chungchâng kher kher hi chu Bible-ah chiang takin record kan hmu a. MATTHAIA 26:20-ah, “Lal Isua Zanriah Kilpuitute hi Zirtirte 12 te kha an ni” tih chiang takin a inziak a. JOHANA 13:23 & 25-ah, “Lal Isua bula, a ngheng-riala ţhu hi Hmangaih Johana a ni ngei” tih chiang takin a lang leh bawk.

Johana 13:23, “ZIRTIRTE ZINGA MI PAKHAT ISUAN A HMANGAIHA…” tih thu hi, Dan Brown-a chuan, Mary Magdalene-i ah a bel vek a, “Bible-in, mi pakhat Isuan a hmangaih’ a tih hi Mary Magdalene ngei a ni e” a ti hmiah mai a nih chu!!! Dan Brown-an dâwt a sawina chhan nia ka hriat ka chhui-chhuah thar chu, GREEK ŢAWNG LEH GREEK GRAMMAR A THIAM LOH LUATAH BROWN-A HIAN DÂWT A LO SAWI PHAH ŢHIN A NI, tih hi ka hmuchhuak thar a ni. Greek grammar lam atangin sawi hlek ila. Greek Bible-ah helai thu-ah hian a sawi mek mihring hi “MIPA” a ni tih tichiang turin “MASCULINE GENDER” a hmang a. Lal Isuan “A HMANGAIHNA” hi “PATHIAN LEH MIHRING IN-HMANGAIHNA” (AGAPE LOVE) A NI tih tichiang turin “EGAPA” (AGAPE) tih ţawngkam a hmang bawk.

Dan Brown-a sawi ang khian, Isuan a hmangaiha hi Mary Magdalene chu ni ta ang se, Feminine Gender a hmang ang a, “Hmangaih” tih-ah hian “EROS” (Nula-tlangval in-hmangaihna) tih ţawngkam a hmang zawk ngei dawn a ni. CHUVANGIN, GREEK GRAMMAR LAM AŢANGA CHIANG TAKA CHHUI CHUAN, ZANRIAH HNUHNUNGA LAL ISUA BULA ŢHU LEH ISUAN A HMANGAIHA HI HNIAL-RUAL LOVIN TIRHKOH HMANGAIH JOHANA A NI TIH A CHIANG TAWK E.

Lal Isuan a Zirtir 12-te zinga Johana a hmangaih a, a ngainat bik êm êm-na chhan hi ngaihdân a awm nual a. Pawmawm deuh ber chu, Johana hi Zirtir-te zinga naupang ber a ni a, tleirawl chhuak hlim te ni siin, rinawm leh rilru tih tak zeta Isua a zui mai hi Lal Isuan a hmangaih leh a lainatna chhan ber niin Scholar-ten an ngai a. Lal Isua khenbeh a nih khân, Zirtir dang zawng zawng (upa zawk leh inti-huai huai)-te khân Judate hlauh avangin an tlânchhiatsan vek a. Hetihlai hian, Isua Zirtir 12 zinga naupang ber, Johana chuan Kros bulah a Lalpa chu a thlarau a thlah thlengin a thlir a nih kha!!! History ziaktute chuan Tirhkoh Johana hi tarkun-a damin a thi an ti. Tirhkohte zinga Lal Isua hmangaih ber-tu leh Lal Isua pawhin a hmangaih ber a ni ngei a ni ang, Hmangaih Johana tih hiala hriat-zui a ni ta a, a phu ngawih ngawih a ni.

Dan Brown-a buaina pakhat hi chinfel sak leh law law ila. “Isua dinglama Hmeichhe hmêl-pu ţhu hi Mary Magdalene a ni” a tih hi chhang leh lawk ila. Leonardo hian Tirhkoh Hmangaih Johana hi hmeichhe hmel-pu (feminine) deuh hleka a lan-tir (ziak) chhan hi thil pawimawh tak inzep a awm bawk a. Sawi tawh ang khian, Hmangaih Johana hi Tirhkohte zinga naupang-ber a ni a, hmeichhe hmêl-pu deuh hleka a lan-tir khian Johana naupan-zia a tarlang a ni (feminine depiction of John portray his youth). Tirhkoh Johana lang naupang hmêl chuan a ti-lang-nu (hmeichhe hmêl a puttir) zawk a nih chu. Tin, Leonardo te hun hmâ Medieval period aţang tawh khân, lal Isua leh Zirtirte lem an ziakna apiangah Tirhkoh Johana hi hetianga hmeichhe hmêl-pu (feminine) deuh hlir hian an lo ziak ţhin a. Leonardo pawh hian chu chu a zui ve mai a ni.

A reng reng thu-ah, Zanriah hnuhnung an kilnaah khân Lal Isua leh Zirtir 12-te an awm vek thu Bible-a inziak awih duh si lova, Mary Magdalene pawh tel-tir (kil tir) ţal a tum a nih si chuan, Lal Isua Zirtir zinga 1 kim lo (awm lo) bera chungchâng pawh chu Dan Brown hian sawi chiang nghal law law sela a ţha tur. Zirtir zingah khân Tu ber kha nge kim lo (awm lo)? Eng vanga awm lo (kim lo) nge a nih? tih te pawh sawi chiang vek law law sela? Sawi tur a hre tawh bawk si lo!!! Chuvangin, Dan Brown-a thu vuak-thlâk hian belh-chian a dawl lova, ui benga hlin tur a awm thlâwt lo a ni e.

12.“Leonardo khân, a lemziak “The Mona Lisa”-ah khân a rûka entir (tum) thûk tak a nei a. Mona Lisa tih hi Aigupta pathiannu 2 (Egyptian gods: Amon and the goddess Isis)-te hming hmanga phuah a ni a. Aigupta pathiannu Isis kha hmânlai chuan L’ISA tiin an ko ţhin a (Isis, ancient pictogram was once called L’ISA). Tichuan, Mona Lisa hi ‘an anagram of the divine union of male and female’ a ni. Chuvangin, Mary Magdalene kha Kristian hmasate khân pathiannu angin an lo bia a (early Christians worshipped Mary Magdalene as a goddess). Mahse, hemi chanchin hi Kohhran-in an thup tlat thung si a ni.”
CHHANNA:-
Dan Brown-an dâwt a sawi huai lutuk hi râpthlak ka ti a, tuteemaw min ti hrechhuak. Isua leh Mary Magdalene inneih thu emaw, Kristian hmasa-ten Mary Magdalene pathiannu anga an biak thu hi Bible-ah emaw, Kohhran leh Khawvel history (Church or Secular history)-ah emaw hmuh tur a awm lo hrim hrim. Church history leh Secular history pawhin an sawi loh-te hi Dan Brown-a chuan thudik angin a sawi hmiah hmiah ta mai ţhin hi a zia lo tak zet zet.

Tin, “Mona Lisa” tih hi he Lemziaktu Leonardo phuah a ni lo leh tlat bawk. Leonardo Da Vinci kha kum 1519-ah a thi a. A thih hnu kum 1550 (after 31 years)-ah, Leonardo chanchin Ziaktu Giogio Vasari chuan he Lemziak hming nei lo hi, hriat-hran awlsam zâwk nân, hming a neih ngei ngei a ngai si a, “Monna Lisa” tiin a phuah chauh zawk a ni. Leonardo sawi ngei history lam-in an ziak dânah chuan, he lem (painting) hi, LISA GHERARDINI DEL GIOCONDO (wife of Francesco del Giocondo) niin an sawi. Tin, “Mona Lisa” tih awmzia hi “Madame/Lady Lisa” (Pi Lisa) tihna mai a ni.

Brown-an, “Mona Lisa hming hian a nu leh a pa nei-kawp pathian a entir mai bâkah, Mona Lisa hmêl hrim hrim hian a nu leh a pa nei-kawp anihzia a târlang chiang a ni (not only the face of Mona Lisa look androgynous, but her name is an anagram of the divine union of male and female). Chuvangin, the “Last Supper” leh, “Mona Lisa” leh “Madonna of the Rocks” te hian a phenah thil inthup (cryptic message) pawimawh tak an nei vek a ni tih a chiang hle” a tih te phei hi chu… a Lem ziaktu ber Leonardo ngei pawhin engmah a sawi si loh avangin, Leonardo sawi anga lo sawi-tir ve ngawt phei chu… sual lian tak a ni e.

Brown bawk hian, Walt Disney film siam, the “LITTLE MERMAID” kha, “Thawnthu phuahchawp mai a ni lova, Mary Magdalene a entir a ni. A sam sen te khân a tichiang lehzual a ni” a ti leh pek a nih chu!!! (not just a fictional fairy tale character, but a symbol representing Mary Magdalene). A sam sen ringawt aţanga thu lo vuak-thlâk mai chu… nuih a za e.

13.“Mary Magadalene chunchâng dik tak in-ziakna (historical document) chu ţhenkhat tihchhiat ni mahse, the Knight’s Templar (the military wing of the Priory of Sion) leh the Priory of Sion te chu kum 1099 khân Europe-ah an ding a. Anni hian Mary Magdalene chanchin dik tak (thuruk- Isua leh Mary Magdalene inneih-a fa an neih thu te, mary Magdalene chu Benjamina thlah a nih thu te, pathiannu anga an biak thu te, French lal thlahtu a nih thu te, etc. ) chu an vawnghim tlat a ni. He Priory of Sion-ah hian Sir Isaac Newton te, Botticelli te, Victor Hugo leh Leonardo da Vinci te pawh member an ni nghe nghe.”
CHHANNA:-
Brown-a sawi leh Bible sawi hi a inkalh nasa hle. Bible-ah hian Mary Magdalene chanchin hi a in ziak tam vak lova. A inziak chhun pawh Brown-a sawi ţanpuitu (support) pakhat mah a awm lo. Kum 1099-a The Priory of Sion ding anga a ziak hi dawt (hoax) a ni.

Kum 1952 (1956 registed) khân Pierre Plantard leh a ţhian 3 ten Social Club an din chu “the Priory of Sion” tiin an vuah a, hemi hmâ hian hetiang Pawl hi a awm ngai lo. Priory of Sion tih pawh hi France rama tlâng pakhat hming a ni a, Bilbe-a Zion tlâng (biblical mount Zion) pawh a ni lo. He thil atana Document hi Philippe de Cherisey-an Pierre Plantard tâna a siamchawp a ni tih kan sawi tawh kha.

KUM 1993 KHÂN, PIERRE PLANTARD CHUAN, A THIL ZIAK LEH DOCUMENT A NEIH-TE KHA PHUAHCHAWP VEK AN NIH THU JUDGE THIERRY JEAN-PIERRE, FRENCH COURT-AH A INPUANG A (ADMITTED THAT THE WHOLE THING WAS A HOAX AND FABRICATED). Fraud case-in lung in (prison)-ah a tâng zui ta nghe nghe a. Isua leh Mary Magdalene chungchânga “Secret documents” hmuhchhuah (discovered) anga tlâng than-tirtu (Plantard ţhian-pa) Philippe de Chérisey pawh a inpuang zui bawk. Isua leh Mary Magdalene-i chungchânga Plantard-te sawi hi dâwt a nihzia hailanna hi CBS in April 2006 khân “60 Minutes” ah an chhuah (aired) a, chiang zawka chhiar duh tan hetah http://www.priory-of-sion.com/

“The Priory of Sion” tih hming hrim hrim hi chu Medieval Monastic Order ah khân hriat tur a awm tawh a. Mahse, Chanchin ţha hrilh lam ngai pawimawh Pawl “Jesuits” ho khân kum 1617 aţangin an chhawm a. Jesuits hote an ral khan, a tawp ve nghal ta bawk si! Dan Brown-a hian thil dik leh thudik awmsa kha a ni lo zawngin a sawi-kual (frabicated) vak vak a ni ber e.

Tin, The Priory of Sion-ah hian Sir Isaac Newton, Botticelli, Victor Hugo, leh Leonardo da Vinci te an tel a tih phei hi chu… a ngaihna a awm tlawt lo. Church history & secular history ten an sawi miah bawk si lo!! Dan Brown-a hian Pierre Platard dâwt sawi, Michael Baigent, Richard Leigh, & Henry Lincoln an rawn tih-lâr tak Thawnthu bu “Holy Blood, Holy Grail” kha a inbum-tir a, thutak bawlin a bawl ta a ni ber e. A sawi chhuak hmasa bertu leh a siamchawptu Pierre Platar ber lah chuan “dâwt leh a siamchawp” a nih thu a puan hnu-ah Prison-ah a tâng daih bawk si.

14.“Catholic Organisation zinga pakhat Opus Dei chu Monastic Order a ni a. Puithiam Silas (Albino monk) chuan mahni taksa tihrehawmin thisen chhuak khawpin amah leh amah a invua a ni.”
CHHANNA:-
Dan Brown-an Opus Dei chungchânga Puithiam (Monk) Silas-a awm anga a sawi hi dâwt muhlum a ni. Opus Dei ah hian Puithiam (monks) pakhat mah an awm lo. Opus Dei hi Kum 1928 khan Spain-ah, Catholic priest St. Josemaría Escrivá-an a din a. Kum 1950 khân Vatican aţangin pawmpuina a hmu chauh nghe nghe a.

Tunah hian Opus Dei hi khawvel ram hrang hrangah dingin, Lay Members 83,000 chuang a nei tawh. He Pawl hian ram hrang hranga Catholics mi leh sa ţanpui ngai apiangte an ţanpui ţhin. Opus Dei ah hian Lay People (doctors, teachers, etc.) te chauhvin Member an ni thei a, Puithiam (monk) te chu member a ni ve thei lo.

15.“The Nag Hammadi Dead Sea Scrolls hmuhchhuah-ah te khân Lost Gospels a awm ţeuh a. Khâng Nag Hammadi Gnostic texts te kha Thuthlung Thar-a kan pawm tâk-te (New Testament writings) aiin an hlui zawk daih a. Kha Nag Hammadi Gnostic texts te kha Emperor Constantine khân a hâl ral tir vek nâ a, ţhenkhat-te chu vanneihthlâk takin tun thlengin hmuh tur an la awm hrâm a ni.”
CHHANNA:-
The Dead Sea Scrolls te kha kum 1950 khân Judai ram thlaler, Qumran pûkah hmuchhuah a ni a. Kum 1945 khân Nag Hammadi hmunah Coptic Scrolls (Gnostic Gospels e.g. the Gospels of Thomas, Philip, Mary Magdalene, Gospel of Judas chu a hnu deuhah) hmuhchhuah a ni bawk. The Nag Hammadi Coptic Scrolls te hi Thuthlung Thar-a telh an nih lohna chhan lian tak chu, 2nd Century leh 4th Century inkar vela ziak an nih vang a ni. Thuthlung Thar-a telh-te hi 1st Century or 2nd Century tir lama ziak chin chauh pawm an ni.
Kan hriat angin, Tirhloh Paulan Lehkhathawn 13 a ziak a, a Lehkhathawn ziak-te kha 48 A.D. leh 68 A.D. inkâra ziak vek an ni. Rome Emperor Nero-an 66/68 A.D. khân a lu a tan sak nia ngaih a ni. Hei bâkah hian Thuthlung Thar Bu dang zawng zawngte hi 96 A.D. hma lamah ziak vek nia ngaih a ni bawk. Hetih lai hian, Nag Hammadi Scrolls te hi chu a hmâ berah pawh A.D. 150 (Gnosticism a lo lâr vak hnu-ah) chauh ziak nia chhui a ni. GNOSTIC-HO INNGHAHNA BER, ISUA LEH MARY MAGDALENE INNEIH THU ZIAKTU “GOSPEL OF PHILIP PAWH HI 175 A.D. HNU DAIH-A ZIAK” NIIN ANMAHNI GNOSTIC-HO NGEI PAWHIN AN PAWM THLAP A NI. Gnostic hovin an sawi-mawi êm êm leh an innghahna ber The Nag Hammadi Collection-in official-a a chhinchhiah dânah phei chuan, “Gospel of Phillip hi 250 A.D. vela ziak a ni” an ti daih nghe nghe a ni.

16.”A Cathedral’s Long Hollow Nave as a Secret Tribute to a Woman’s Womb… Complete with Receding Labial Ridges and a Nice Little Cinquefoil Clitoris Above the Doorway.”
CHHANNA:-
Dan Brown-an Catholic Biak In (Cathedral) a sawichhiatna khi leh-chhuah (translate) pawh a ngamawm lo ve, a ngai ngai khian dah mai ila. A sawi ang a nih lohzia lam sawi zawk ila. Catholic Biak In (Cathedral) zum sei pût hi tun-hmâ hun aţanga kros anga an lo duan ţhin (traditional cruciform, cross-shaped design) a ni zawk a. A hming “Cathedral” tih pawh hi French (cathédrale) leh Latin (cathedra) ten Greek “kathedra” (καθέδρα) aţanga an lâk-chhawn a ni a, “seat, base, chair” tihna te a ni a. Chu chu Catholic-ten Bishop ţhut-hmun, awm-chilh (seat of a bishop, central church of a diocese, conference, or episcopate) tih nân an hmang zui ta a ni.

17.”Isua’n ama mimal chanchin ziakna a nei lo hi thil mak tak a ni. Isua hunlai khân Rawngbawltu pawimawh zawng zawngin an chin dân pangngai a ni. Isua chanchin pawh a zuitu sâng tam takin an record a ni. Tin, Isua pianlaia rangkachak, beraw leh murra (gold, frankincense and myrrh) an rawn pek-te kha thil mak a ni lem lo. Hindu pathian Krishna hnenah pawh khân a lo pian khân miin an pe ve tho a ni.”
CHHANNA:-
Lal Isua leh amah zuituten Isua chanchin ziakna an kawl vek tih hi dâwt muhlum a ni. Lal Isua zirtirte leh amah zuitute (eye-witness) tlêm-te (50 pawh an tling lo)-ten Lal Isua chanchin leh rawngbawlna an ziak chauh a ni. Hei bâkah hian, Lal Isua hian Lehkhabu-a dah ţhat tur thu emaw thil emaw a ziah thu hi Bible-ah emaw, Church history-ah emaw, Secular history-ah emaw hriattur leh hmuh tur a awm lo hrim hrim. Tin, Hindu pathian Krishna hnenah rangkachak, beraw leh murra-te a lo pian-a an pêk thu hi Kersey Graves-a lehkhabu “The World’s Sixteen Crucified Saviors (1875)”-ah a inziak a, pawmpuitu (supporter & citations) pakhat mah a nei lo bawk.

18.“Kum 300 chhunga Dawithiam (witch) an tihhlum vang lai khân, Catholic kohhran-in Dawithiam-a an puh hmeichhia maktaduai 5 (5 million women) an hâl-hlum a ni. The Louvre Pyramids khu President Francois Mitterrand thupek angin, tukverh 666 chiah chiah neiin an siam a. Hei hi Bible-a kan hmuh angin Sakawlh number a nih zia kan hre vek. Tin, he Louvre Pyramids-a security cameras te khu a lem (fake) vek an ni bawk.”
CHHANNA:-
Dan Brown-a hian a Thawnthu Bu hi miin thu takah ngai se a tih avangin sawi rinawm a tum lutuk a, dâwt a sawi leh ţeuh a ni. Kohhran-in Dawithiam nia a hriatte an tih-hlum zawng zawng belh-khawm kha mi 50,000 (hmeichhia leh mipa) aia an tam a rinawm loh. Tin, hâl-hlum an ni vek lova, kawng danga tihhlum te pawh an awm bawk. Catholic kohhran thiltih chauh a ni bawk lova, Protestant kohhran leh Sorkar-te hial pawh a inrawlh tel tho a ni. Tin, Louvre Pyramids tukverh zât hi, a hmun-a thawkte chhiar dânah chuan 673 niin an sawi a. He building ruangam siamtu the Architect’s Office thung chuan 698 niin an sawi thung. Kan sawi duh ber chu, Dan Brown-a sawi 666 khi chu a ni lo hrim hrim a, Brown-a sawi aiin a tam zawk tihna a ni. Tin, Louvre Pyramids-a security system-te khu a tak tak (real cameras) mai piah lamah, Movement detection-te nen-a thuam vek an ni zawk bawk.

19.“Vatican khawpui vengtu “The Swiss Guard” (traditional defenders of the Vatican)-te khân, kum zabi 15-naah khân, Muslim tam tak-te chu an lu an lo tan sak tawh a. Kum 1668 pawh khân, Illuminati Scientists 4 te chu Kohhran hian an rubo a, nasa taka an tihduhdah hnu-ah an tihlum (excuted) vek. He Swiss Guard inthuamna (outfits)-te hi Michelangelo-an a design sak a ni. Swis Cuard te sân zawng hi feet 5 inches 6 an nih ngei ngei a ngai bawk. Galileo pawh kha Illuminati member a ni.”
CHHANNA:-
Dan brown-a hian dâwt bawk a sawi leh a. The Swiss Guard hi kum 1506 khân din a ni chauh a. Tin, Crusade hnuhnung ber kha kum 1270-a neih a ni chauh bawk. Tin, Illuminati kha kum 1776-ah din a ni chauh bawk. Chuvangin, Dan Brown-a hian a ţhelh vek a ni ber e. Tin, Swiss Uniforms khu Commandant Jules Repond-an kum 1910-1921-a a design a ni. Swiss Guard sân zawng hi 174cm (ft. 5 leh inch 8) nih a ngai zawk. Galileo kha kum 1642-ah a thi daih tawh a, Illuminati chu Bavaria-ah kum 1776 khân din a ni chauh zawk.

20. The Da Vinci Code leh Angels & Demons leh The Lost Symbol-a Geographical Errors ţhekhat-te:- St. Peter’s Basilica chu Vatican Museums chhûngah a awm. St. Peter’s Basilica-ah hian Isua leh zirtir-te Milim 140 (statues) a awm bawk. Louvre Museum-ah hian Sophie Neveu-an Langdon tlânchhuah theih nân Leonardo lemziak “Virgin of the Rocks”, Mona Lisa lemziak ep chiah-a awm chu tih-chhiatah Police a vau. Washington DC khawpuiah hian Washington Monument chu he khawpui chhunga hmun-sâng ber a ni.
CHHANNA:-
St. Peter’s Basilica hi Vatican Museums PAWNAH (outside the museums) a awm zawk. St. Peter-ah hian milim (statues) 13 chauh a awm zawk. Lal Isua leh Apostol 12 te lim an ni. Louvre Museum-a “The Virgin of the Rocks” awmna hi hmundang (different gallery) daih-ah a inkhai zawk a, “Mona Lisa” lemziak ep (opposite) chiah lemziak awm (inkhai) chu Caliari-a lemziak “The Wedding Feast at Cana” kha a ni daih zawk.

Washington DC khawpuiah hian Washington Monument aia sâng the “Tower of the National Cathedral” a awm a. Monument hi feet 555 chauh a nih laiin, Cathedral hi feet 855 (ft. 300 in a sâng zawk) laia sâng a ni a. He Cathedral hi Mount St.Albans, ft. 400 laia sâng aţanga sak ţan a ni nghe nghe. Kan sawi tâk-te bâkah hian, Dan Brown-an Angels & Demons-a Chawngmawii (Venus) chungchâng dik lo taka a sawi te, Cellphone (mobile phone)-in dial tone a neih thu a sawi nuihzatthlâk tak te, leh belhchian dawl lo thildang tam tak te chu sawi tawh lo mai ang.

Part 1 & 2 kan zo ta a, Sawi tur ala tam viau nâ a, duh tawk mai ila. He Post 2-te hi English-a an ziak 10 dawn lai aţanga Mizoţawnga ka buatsaih a ni a, kim lo leh chiang lo tam tak a awm ang. A English-a chhiar zau duh tân, ka thulâkna leh kimchang zawka an ziakna link ka dah-ah hian en zui mai nise.

Isua birthday…

$
0
0

Isua piancham-ah hian hlim taka lawm tur nge kan nih ngui takin?

Khawvel tlantu lo piang meuh chu a lawmawm a ni. Isua thih hnua mihringte hi chu lawm hle tur kan ni a sin.

Isua pian vang hian mi thenkhat tan chuan lawmna tur pakhatmah a awm lo. Thinrimna leh tawrhna thil a ni.

Thuthlunghlui atangin a tharah min kai tir a. Hei hi mihring tan thu lawmawm nge anchhia?

Bible thuziak keuhawngtu zingah rul tawng thei a rawn inlar kher kher hi chu an ti fuh lo deuhin ka hria. A ‘fairy tale’ deuh tlat. Bih chian chuan rul tawng thei piah lamah hian thuawih lohna a rawn lang leh a. Mihringte Pathian mita kan sual chhan hi a ho tlat. Snow White leh Rapunzel thawnthu a ang tlat a ni. Bible a dawt sawi hmasa ber pawh hi kan rinhlelh miah loh a lo ni daih bawk a. Nakinah ‘thawnthu’ hi chu kan la chhiar zel ang.

Thei an ei hma khan Adama leh Evi khan thil dik leh dik lo, zahna chang, thil tha lo, sualna tih kawngah engmah hriat an la nei lova. Rilru thianghlim tak puin Pathian nen an inpawl thin a nih kha. Pathianin thei ei loh tur a tih pawh khan thil tha lo leh sual a ni tih pawh an la hre lovang. Rul tawngtheiin a rawn thlem a, thlemna pawh an la tawng ngai lova, thlem an nih pawh an hriat hmel loh. Rul tawngthei kha tunge a nih Pathianin a lo hrilh lawk bawk si lo nen. Thiam takin a rawn thlem a, an ni chhia leh tha hriatna pawh la nei lo tan chuan do zawh a har phian mai thei a ni. Phalloh tih chu an hria, mahse phal loh tih khan sualna a ni em tih pawh hre thei an la ni lova, an ei hnu chauhah chhia leh tha hriatna an neih vangin. Tin, mipa leh hmeichhia in pawl dan pawh an hre kher lovang. Pathian khan a sapatal tir tawp niin a lang. Tisachakna pawh sual ang hiala kan zir avangin engmah an la hre kher lo mai thei.  Mahse mipa leh hmeichhia a siam tlat bawk si. Thlem thluk theih ngei ngei turin a siam lui ni pawn a lang.

Rul tawngthei chuan thiam takin a thlem a. An ni chuan thei rah an ei chuan an ei ni la lain an thih tur thu an sawi a. A tawpah chuan an ei ta nge nge a. Ngai teh, an thi leh ta si lo!!! Pathian khan thihna a ti si a mahse an thi tlat lo. Thenkhat chuan Pathian ngaihah chuan an thi tihna angah an ngai a, mahse Pathian khan “Ka hmuhdan/thinlungah mitthi ang in ni ang” a ti bawk si lo. Thihna a sawi khan taksa thihna ti awm takin a sawi vel bawk si a. He thu ringawtah pawh hian Bible fiah lohna a intan a ni.

Lehlamah Pathian tluk deuh thawa thil ti thei,  rul tawngtheiin a thlem a, an ni lah thiltih-theihna engmah nei lo, rilru thianghlim pu, sualna la hre ngai lo. A ‘fair’ lo ang reng hle a ni. I hmangaih tak i fapa/fanu la naupang tak chu misual thlem theihin i dah phal kher lovang. I dah a nih chuan misual, mimawl, rilru chhia leh kawi tak i ni ngei ang. Tin, thlem an ni dawn tih hrelawk phei la chuan i thlah thlam lo chiang viau ang. Chuvangin Eden huana min sawngbawl dan atang hian duhthlan theihna min pek hi min hrem theihna tur kawng a insiamna mai mai a ni lo maw? (nakina mahni a inthiam theihnan).

Thuthlungthara kal daih ang. A ngaihnawm loh e mai!!

Nula virgin ngatin fapa an hring a. Sakhaw dang thu-hla chu ni se kan nuih a za ngawt ang. He piancham ni hi nu leh pa tam tak tan chuan thihna leh chhiatna chhe ber thlenna ni a ni daih zawk a. Lal Heroda khan Lal tur lo piang chuan a lalna a chuhpui a hlauh vangin nausen kum 2 achin hnuailam zawng zawng a suat a. Khawvel tlantu lo piang ve lem si hian thihnain bul a rawn tan nghal a ni. I fate kha thi zingah tel ve ta se Isua lo pian hi chu anchhia i lawh ve ngei ang. A phunnawi nasa ber ber i ni hial ang.

 

 

Planet Shaker ten Tedim ah rawngbawlna nei

$
0
0

image
Rev. Go Za Nang, Senior Pastor, Agape Ministries Center leh ZYA Tedim te hmalakna zarah khawvela Pathian mi hman Apostle Tim Hall a pawl Planet Shaker tia hriat lar ten December ni 3-4 khan Tedim ah Pathian rawngbawlna an nei thei. Australia atanga lo kal hi an vaiin mi 24 an ni a. Kalaymyo atangin Rev. Go Za Nang, Rev. Kham Khen Tual leh thalai mi 20 in an zui chho bawk.

Chhun dar 12 ah Tedim a motor tha zual 12 leh Bike 50 chuang nen mipui 200 chuang in Welcome Gate ah ropui takin an lo hmuak a ni. Rev. Khai Cin Mang an bawhhla chhamin silai a hmet puak a, Dimtui Cultural Troupe ten hnam lam an entir bawk. Mikhualte Zo muffler pakhat theuh an pe a an lawm hle. Mipui zingah Planet Shaker T-Shirt ha an awm nual mai. Timothy Bible School ah thlentir an ni.

Inkhawmna hi CCJ Hall ah neih a ni. Pathian thusawina, tihdam rawngbawlna leh concert a hun hman a ni. Kalemyo a sound system nei tha ber Zawlbuk ta an hawhsak a. Zan khat hawh man Kyats nuai 10 a ni nghe nghe. Planet Shaker ten Digital Mixer Amp an rawn keng bawk a. Sound system anni kutah a awm nghal a ni. Rimawi tum leh zai an thiam hle. Pathian thusawi an thiam a, mi tamtakin harh tharna an chang a ni. Damlo damna chang pawh an tam hle. Pathian in nasa takin hna a thawk a ni.

ISUA KHA BAWNG IN AH A PIANG EM? (Luka 2:4-7)

$
0
0

Christmas a hnai leh ta hle mai a, post a tlem a niang, chuvangin Isua pianna chungchang hi tlem ka han sawi ve mai mai teh ang. Kan christmas hla tam ber ah hian Josefa leh Mari te khualbuk a an len ve loh avanga Bawng in (Ran in) a cheng a, chuta an awm laia Isua piang leh Ran chaw pekna thleng a mut ta ang hi a ni deuh vek mai a ni. Lalber Khualbuk tih thawnthu hria chuan kan hre theuh in ka ring a, khualbuk vengtu(Enkawltu) khan Josefa te nupa kha khualbuk a khah tawh thu hrilh in a lo hnar a ni tih kan hre awm e. A thu zel ah chuan he khualbuk ah hian

Israelte Lalber tan khualbuk pindan pakhat chu dah a ni a, Josefa te thlen lai hian he pindan hi a la ruak reng bawk a ni. Nimahsela khualbuk enkawltu (Hetah hian vengtu ti zel in dah a ni a, mahse vengtu nilovin enkawltu a nih avangin kei chuan enkawltu ti zel in ka sawi dawn a ni) chuan he pindan hi Lei leh Van Lalber paitu a ni tih hre lovin, Mari leh Josefa te chu a lo hnar ta a ni. Tin, kan hla ah pawh khualbuk an chan ve loh avanga bawngin a an thlen thu a ni deuh vek bawk ani. He thawnthu nen hi chuan kan hla te hi a in mil thlap in a dik em em a ni. Nimahsela, Bible chang ka tarlan khi kan chhiar chuan, a thu in dawt chhoh dan en khian Isua kha Bawng In ah piang lovin Khualbuk ah ngei a piang a ni tih a lang chiang hle ani.

Lalber Kaisara’n hming ziak tur thu a pe a, Josefa pawh chu Davida khua Bethlehem ah hming ziak turin a nupui Mari raipuar teuh nen an kal a ni tih min hrilh a. Chuta a awm lai chuan a hrin a lo hun ta a, a fa tir ah mipa a hring a tiin min hrilh ani. Hetah tak hian Josefa te hi khualbuk ah an thleng tawh a, khualbuk a an awm lai in Mari fa hrin a lo hun a, a hring ta a, mipa a hrin thu kan hmu a ni. Tin, puan in a tuam a khualbuk a an len ve TAK loh avangin ran chaw pekna thleng ah a mut tir a, tih kan hmu bawk a ni. Hetah hian TAK tih bold khi mizo tawng ah chuan awmna hmun awm a la awm thei reng nimahsela eng emaw thu avanga awm thei lo/awm duh lo a kawk ani. Chuvangin Isua pian hma, Mari’n nau a hrin hma zawng chuan khualbuk ah an awm theiin an leng reng a, mahse Marin’n nau a lo hrin tak ah chuan hmeichhe tenawm leh midang zing a awm tlak lo a lo ni ta a ni. Hei vang tak hian khualbuk atangin an chhuak a,Bawnin ah an khawsa ta a, a fa pawh chu ran chaw pekna thleng ah a mut tir ta a ni. Chuvangin Isua kha Bawngin ah piang lovin khualbuk ah ngei a pianga, mahse a pian hnu ah Bawng in ah an in suan a, ran chaw pekna thleng ah alo mu ta a ni.Israel/Juda ho dan ah chuan hmeichhia te hi a nep hle a, an thi neih lai phei chuan mi zinga awm tlak lo khawp a tenawm ah an ngai a, nau an hrin lek phei chuan tenawm tak anni. Heng Israel ho in hmeichhia an ngaihdante hi chu kei aiin in hre em em ang sawi thui tur pawh ka hre lo zawk a, ka sawi lo mai ang.

Kan Christmas hla ho a hian bawngin a piang angin sawi ni mahse, a pianna dik tak chu khualbuk ah a ni tih hi chiang ang u.
Kan hla te chuan eng tin pawh lo sawi se, a hla a tha a, kan tui pui, kan zai a kan sa a kan lam pui a, a tha em em ani.
Christmas hla a zawng ah chuan

Ngaiteh Van Lal Fa chu Bethelhem Bawng In Tlawm ah,
Hringmi hrai chawiin a lo pianga,
A Lal ropuina Van thutthleng chu rawn pelin,
Min tlan turin Bawng In tlawm ah a lo piang a.
Kan lawm a che lei leh van Lal Ropui,
Theih tawp in i fak hla kan sa ang,
Riangvai te leh rethei te Lalpa,
Hmanah Bethlehem ah I tan hmun a awm lo,
Tunah erawh I tan hmun a awm kan zingah.

Tih hla hi a christmas hla ber in ka hria a ka duh ber mai a ni. He hla hi ka naupan tet lai atanga christmas hla tha ka tih leh ka duh em em a ni a, vawiin thleng pawhin christmas hla ah chuan ka duh ber leh tha ka tih ber a la ni fan ani. A Christmas hla bik riau in ka hre thin.

Kumthar – Aadhaar leh WCC

$
0
0

Tun ṭum Mizoram lam a Kristmas leh Kumthar hmang a kan lo haw chho chu boruak a danglam ngei mai. UID (Unique Identification) leh Sakawlh chungchang ah thu ka dawn hnem ngei mai. Keini ho (Pathina thu sawi thiam ve lo) tan chuan mak ti viau awm tak a nia. Mahse mak tih a hnek in ka pawm pui viau hlawm a ni.

UID – Aadhaar Card: Hei hi Identification atan (Biometric Identification Now) India sawrkar chuan a lo duang chhuak a, mi tam tak in Cencus leh Citizen proof nan an ti liam mai mai a. Mahse a nih loh zia te chu UIDAI website a chiang tak in a in ziak kual kiau mai si a.

Reference:

Aw le, ka sawi tum tak tak ah lut leh teh ang. WCC chungchang ah leh ID chungchang ah te chuan Mizo te hi kan fing ta viau nge, kan mawl ta viau zawk ti chu sawi harsa ka ti khawp mai. Khawvel thiamna atang chuan UID te hi chu tha viau ang in a lang a, amah erawh chu kei chuan lak him lo leh belhchian dawl lo ah ka dah ve thung.

  • Identification atan tih ni ta se, PAN Card, Driving License, Ration Card, Voter ID te hi Identification atan an tlak loh em ni le aw?
  • Fake / a lem a tam: Aadhaar Card pawn AP ah te chuan a lem te chu tam tak a sin. Voter ID card te chu a lem siam a har viau si a.
  • Benefits : Aadhaar Card hmang kher kher a benefits hmuh theih dan hi tun thleng hian mak ka la ti zel a. Benefit Scheme tur hian Voter ID, PAN, Ration Card chauh te hi a tawk teh reng nen !
  • Kohhran in min fuih : Kohhran in Voter ID Card, Ration card, PAN card la tur in min fuih ka hre ngai lo a, he UID Card (Aadhaar) erawh hi chu “Lak a him, La rawh u….” ti in Kohhran tin deuh thaw ah an sawi. Hei hian chhan a nei em le?
  • Census atan an tih hi eng nge a chhan le? NPR (National Population Register) hian awmzia a nei ta lo em ni le aw?
  • Card dang zawng zawng hi a khum loh na tur chhan ka hre lo tun a an classify dan ah hi chuan. ATM Card, Net Banking te tel lova Shopping theih tih vel hi … ?
  • Hacker / Cracker / Kiddies ho tan chuan Pawisa (Money) hman sual / ruk chhuah nan a thil tangkai tak tur a ni.

Sawisel na tur ka ngaih lutuk a, sawi vek lo mai ang. Thil mak ka tih leh dang chu India sawrkar in Inneih na dan vel thlak danglam a tum hi a ni. Court hriat puina tel lo chuan inneihna dan (mizo, muslim, hindu, etc) te a pawm dawn lova, awmzia chu Kohhran pawh sawrkar hnuai ah a awm ta a ni. Krista thu ang a ni ta lo. (Tun atang hian Nupa, pumkhat….etc). Pawi hem hem.

He video hi en peih te chuan lo thlir ve teh u:

Click here to view the embedded video.

Aadhaar Chungchang.

Tin, WCC Chungchang:

Click here to view the embedded video.

 

Khawngaih in Comment lam fimkhur tur in ka ngen a che u.

Ringtu Dik Tak I Ni Chiah Em? In Enfiah Rawh Le!

$
0
0

1. THUHMAHRUAI
Kan Thupui Innghahna Exodus 23:1-9 thu hi a pawimawh êm êm a. A chhan chu hei hi a ni – Ringtu inti-te hian Pathian nen-a kan inkâr a ţhat leh ţhat loh Sawifiah turin Hmuhtheih-a Example kan pêk theih zinga chiang ber leh fiah ber chu kan “MIHRINGPUITE NEN-A KAN INKÂR ŢHAT LEH ŢHAT LOH” (our mutual relationship with fellow human beings) hi a ni. Hei hi Lal Isua’n chiang takin min hrilhfiah a, “Anmahni chu an rahah in hre mai ang. Hruihlingnei kungah grep rah an lo ngai em ni? Lenhlingah pawh theipui an lo ngai em ni? Chutiang bawkin thing tha apiang a rah tha thin a; thing chhia erawh chu a rah chhe ţhin. Thing ţha a rah chhe thei lo va, thing chhia lah a rah ţha thei hek lo. Chuvangin, anmahni chu an rahah in hre mai ang” tiin (Mat.7:16-20).

Mi chu thusawi thiam engang mahse, experience nei ţha engang mahse, Pathian thu rîl leh thûk te hre hnem engang mahse, Pathian faka lâm leh thilpekah tluk chi ni lo mahse, rawngbawlnaah dinhmun sâng leh ţha zawng zawng chelh kim vek mahsela, a nungchangin belhchian a dawl lova, a chenpui te, a rawngbawlpui te, pawnlam mite (kohhran dang leh ringlote) nena an inkârah thil fello a awm tlat chuan, Pathian nena an inzawmna pawh a ţha chuang hauh lovang tih hi thil chiang sa a ni.

Kan Thu khel tur hi Ringtute tâna Nun Duhawm, Midangte tâna Malsawmna Nun leh Nun-Chhenfâkawm a nih avângin “Ringtu Nun Rangkachak” (GOLDEN RULES FOR GODLY LIVING) tiin ka vuah a ni. Rules a tam deuh hlek a, Rules ţhenkhat chu kan kai-kawp mai ang a, a tawi zawnga chhui kan tum na a, a tawi thei vak lo. Mahni nun-ah ţheuh seng-lut ila, Ringtu dik tak i ni chiah em? tia Mahni in-zawtin ngaihtuahna seng zui zel bawk ila a ţha ang.

2.1. THUDIK LO SAWI CHHAWNG SUH
Ex.23:1, “Thuthang dik lo chu i sawi chhâwng mai mai tûr a ni lo ve.” Bible hian Thudik chu sawichhawng a, sawidarh tura min phut laiin, Thudik lo, Thuthang dik lo phei chu sawichhawng miah lo turin min ti a ni. Tuteemaw chungchânga Dâwt kan sawi hian, an hun kal tawh, kal mêk leh lo la awm tur thlengin kan tih-chhiat sak vek thei a ni.

Chuvangin, Pathianin Dâwt sawi hi a haw hle a, Dâwt hmangten Pathian ram an luah dawn lova, “Pawnah chuan… dâwt ngaina leh dâwt hmang apiangte chu an awm” a lo ti tawp tawh a ni (Thup.22:15). Paula pawhin Pianthar hmaa ze chhe tak-te kha bânsan turin min hrilh a, “In hmân lai awm dân kawnga mihring hlui, bumna châkna anga chhe deuh deuh kha hlîp thla ula. Chutichuan, dâwt sawi bânin, mahni ţhenawm hnenah thu dik tak sawi ţheuh rawh u; inpeng tawn ţheuh kan ni si a” (Eph. 4:22,25) tiin.

Dâwt sawitu chuan AMAH a intihchhiat bâkah, MIDANG a tichhe tel nghal bawk hi a pawi ber lai chu a ni. Tin, Amah mai bâkah, a Rawngbawlpui leh a Ţhian-te leh a Hnathawhna hmun (colleagues, friends & organization) thlengin a ti-hming-chhe tel thei hi a pawi leh-zual lai tak chu a ni bawk. Tuemaw-in, “PASTOR LEH UPATE HI KA RING THEI TAWH LO. DÂW-HEH AN NI. ANNI’N VANRAM AN KAI CHUAN KS LEH TUALTHAT-TE PAWH VANRAM AN KAI VE THO ANG” tia hmusit taka a sawi i hriat chuan, Pastor leh Upa zawng zawng kha Dâw-heh an ni a, an sual a tihna a ni kher lo. Pastor leh Upa ţhenkhat-ten Dâwt sawi an chin avâng leh an tenawm êm avângin Pastor leh Upa dang rêng rêng pawh a hmuh-chhiat phah vek tihna a ni zawk.

2.2. MISUAL ZINGAH TEL SUH
Ex.23:1b, “Hretu fel lo tak nihna tûrin mi suaksual zîngah chuan i kut chu telh ve suh.” Helai thu hian, Hlâwkna kan lo têl ve theihna tura Misual (thil ţha lo tih tum tupawh) thurualpui, ţanpui leh an rorelnaa va tel, thil ţha lo an tih theih nân-a rilru, kut, leh tha leh zung va thawh emaw, misual 2 emaw, a aia tam emaw inthuruala thil sual an tihnaa taksa ngeia va tel ve lam kha a kâwk a ni.

Tunah hian, Dân lova kan rama lo lut ţhin, Ram-dang mite (Foreiner/India mi ni lo) lo hum leh lo ţanpui hi a hlauhawmna leh a pawina kan hre kher lo mai thei. Vai, ILP nei lo lo hum te, Ram-dang mi (Indian anga lo insawi-te) lo hum leh lo ţanpuite (harboring & abetting foreigners) hi Pathian pawi khawihna leh India Dân Bawhchhiatna leh Sorkar dona lian tak a ni tel nghal a ni. Heng Ram-dang mi Dân lova kan rama lo lut te hi Bible-in Misual a tih category zinga tel an ni.

Ţhenkhat chuan Ram-dang mi ni reng siin, India-ah Birth Certificate, Driving License leh Indian Passport thlengin an nei vek tawh. Heng zingah hian Rawngbawltu pawimawh tak tak pawh an tel nia! Râpthlâk tak a ni!!! Ringtu dik tak an nih chuan, Dâwt sawi lovin, an nihna dik tak (True Identity) nen, Visa leh ILP pangngai leh dik takin kan ramchhungah an lutin an chhuak mai tur a ni.

Ţumkhat chu Phaia ka awm lai khân, Hnamdang-mi pakhat hian Birth Certificate leh Driving License leh Indian Passport siamnaah ţanpui turin min sawm a, pawisa pawh tam tham tak min pek a tum a. Mahse, ka hnial fithla tawp a. A thiltih tum dân chu Bible leh India Dân kalh a nih avânga ţha ka tih loh thu pawh tlang takin ka hrilh nghal hmiah mai a ni.

2.3. THIL SUAL TIH TUM MIPUI CHU ZUI SUH
Ex.23:2, “Thil sual tih tumin mipui chu i zui tûr a ni lo va; Thubuaiah pawh a tam lam, a dik lo zâwk lamah chuan i ţang ve mai tûr a ni hek lo.” Helai thu hian, Thil dik tak duh avânga thiltih ni lem lova, Hruaitu (leader)-in a hruai-sual vang emaw, Hruaitu nei lem lo, Mipui Să-hăwk (Mob)-in thil ţha lo an tihnaa taksa ngeia va tel ve emaw, lam a kâwk ber a ni.

Mipui Să-hăwk (Mob) thiltih hian thil ţha lam aiin, thil ţha lo tam tak an khawih pawi zawk ţhin. Mob thiltih-ah rêng rêng chuan (a vai chuan a ni lo), Thil ţha tih duhnaa bul an ţan pawhin dik tawk lo (fel-hlel deuh) a lo inzep leh ţhin bawk. Hei vang hian Pathian Kut leh Roreltu Thuthlûkna nghâk duh lova, Mipui thinrim, ngaihtuahna fim tawh lo, a chhe lam hlir ngaihtuah tawh pungkhawm (Thil sual tih tum mipui) chu ringtuten kan zui loh leh an zinga kan telloh hi a him ber a, chu chu Bible-in min zirtir a tum chu a ni.

Bible aţangin Example la chhuak ila. Juda Mipui Să-hăwk (Mob)-in Uirenu den-hlum tura an rawn hruai lai khân, Juda Dân hmanga dik taka rorelsak tum-a thil ti an ang a. Mahse, a nihna takah chuan, Mipa kha an hum duh vang nge??? Hmeichhia leh Mipa kha den-hlum ve ve tur an nih laiin, Hmeichhia chauh an rawn hruai a nih kha!!! Bible Scholar ţhenkhat chuan, kha thil dik lo tak mai kha Lal Isua’n awlsam taka Uirenu a chhanchhuah theih phahna chhan lian tak pawh a niin an ngai (See Johana 8).

Juda Mipui Să-hăwk (Mob)-in Stephena an den-hlum chungchângah pawh khân, Stephena’n Judate chungchâng a sawi-ah khân Thudik lo leh Dâwt pakhat mah a tel lo. Juda mipui thinrimin an den-hlumna chhan tak zawk chu,,, STEPHENA KHÂN THUDIK TAK, JUDATE SUALNA KHA UALAU TAKA A SAWI CHHUAH AVÂNGIN NÂ AN TI ÊM ÊM A, AN THIN A KHEI TA A NIH KHA!!! (Tirh.6 & 7). Stephena den-hlumna tura Juda Sakhaw Hruaitute aiawha Thutlûkna siamtu leh Hriatpuitu (Authority & Witness) Saula khân, Juda Mipui Să-hăwk (Mob) thiltih kha a dik lohzia a hriat-fiah hnu chuan a piangthar ta a, a hming pawh Paula tia thlâk a ni a, Stephena Thuhrilh (Lal Isua) kha Thupui-berah a nei ta nghe nghe a nih kha.

Mipui Să-hăwk (Mob) rilru hi a fîm lohzia Bible-in a tarlang chiang khawp mai, “MIPUI CHU EI LEH IN TURIN AN ŢHU HLAWM A, INFIAM TURIN AN THO LEH A… INKHAWMNA INAH-TE AN HNAWNTIR ANG CHE U A; A NI, TUPAWH A TIHLUM TUR CHE U APIANGIN PATHIAN CHUNGAH THIL ŢHA TIIN AN INHRIA ANG, CHUTIANG HUN CHU A THLENG DAWN” (1Kor.10:7, Joh.16:2), tih a ni a. Lal Isua Ropui taka Jerusalem-a a luh laia “HOSANNA!!!” tia autu Mipuite bawk kha, a hnu lawkah “KHENGBET RAWH” tia autu an ni leh mai a nih kha.

Chuvangin, Hruaitu leh Fuihpawrhtu an nei emaw, nei lo emaw, Tuteemaw tihchhiatna tura Mipui emaw, Pawl emaw (a Tam lam chu dik tura i ngaih avânga) an Thiltihnaa i tel ve a, i lo inrawlh ve a nih ngat chuan Chunglam khian i chungah Action a rawn la ve ngei ngei dawn a, i him bik hauh lovang. Mipui Să-hăwk (Mob) kha i lo zui ve ngawt ang e.

2.4. MI RETHEI DIK LO TAKIN RO RÊLSAK SUH
Ex.23:3,6, “Mi rethei pawh a Thubuaiah i ţan bîk tûr a ni hek lo. I Mirethei chu a Thubuaiah dik lo takin i rêlsak tûr a ni lo.” Helai thu hian Roreltuten (Magistrate/Police/Khawtlâng Hruaitu, Tlawmngai Pawl Hruaitu leh Kohhran Hruaitu, Roreltu Ţanpuitu) Miretheite chunga Rorelna dik an ken-kawh a ţulna chungchâng a kawk ber.

A sawi tum erawhchu a chiang tawk viau-in a lang. Mirethei chu a lan dâna a lainatawm leh a khawngaihthlâk êm avangin, khawngaih phu-a ngaiin a dik lohnaah pawh hrem duh lova, chhuah zalen mai tur a ni bik lova, Rorelna fel tak leh dik tak chu a chungah hlen ngei ngei tur a ni (Lev.19:15). Pawnlam lang thei leh hmuh-theih ringawt hmangin Rorelnaah Thutlûkna siam loh tur a ni.

Hetihlai vek hian, Miretheite hi khawvelah chuan hnehchhiah, hmuhsit leh enhniam an ni a (Sam 12:5, Amos.2:7, 4:1). An chungchâng thu relnaah pawh ngaihsak loh leh nâm-nul an awl hle a, mihausa leh miropuite angin tute thinlungah mah thu an sawi thûk lo. Hetiang hi an dinhmun a nih avâng hian Pathianin a ngaihsak a, Rethei te, Pachhia te, Hmeithai te, Pa nei lo te tân Pa a nih thu te, an lama a ţan tlat zia-te a sawi chamchi a ni (Deut.14:29, 24:17, Sam 6:5, 72;4, 82:3,4, Thuf.29:14, 31:5, Jer.22:3, Zak.7:10).

Kan ramah pawh hian Mirethei te, Pachhia te, Hmeithai te leh Pa nei lo te hian an chanvo dik tak hi an chang chiah ang em aw? tih hi Zawhna lian tak a ni. Mizoram chu hawina lam apiangah Kohhran Biak In hmuh tur a awm a. Inkhawm turin kan inpel suau suau a. Kohhran rawngbawlna peng hrang hrang lah a tam! Zoram-pawn lama Missionary kan tirh-chhuah te, kan Mission Budget te leh Tualchhung Kohhran tâna kan sen zozai te hi ava tam êm!!!

Hetih lai hian, Pathian Thiltum (God’s Mission) pawimawh tak mai, kan bula awm mêk, “Rethei te, Pachhia te, Hmeithai te, Pa nei lo te an Hrehawm laia Kan leh Ngaihsak hi Kohhran leh Ringtute hian kan ti-ţha tawk em aw?” tih erawhchu inchhût fê tham a awmin ka hria (Tirh.6:1,Jak.1:27). Kohhran Pawl (denomination) ang chuan in-chhuichian leh in-enfiah a hâr deuh a nih pawhin, Ringtu-mimal nangmah khân i tih tur hi i ti chiah em le??? tih hi a pawimawh.

2.5. I HMÊLMA/A HAWTU CHE ŢANPUI RAWH
Ex.23:4-5, “I Hmêlma Sebâwngpa emaw a Sabengtung emaw bo i hmuh chuan, a hnênah i khalh hâwnsak leh ngei tûr a ni. Nangmah hawtu che Sabengtung a phurin a delh beh reng i hmuhin, puih duhna rêng nei lo mah la, i pui ngei tûr a ni”

A chunga Bible sawi tum khi a chiang leng-lawng hle. Kan hmêlma, kan chhiatna tur zawng char char-tu, kan thih hial pawh duhtu pawh nise, Phubâ la mai lova, Ţanpui an ngaih hun apiangah chuan ţanpui zel turin Bible-in min ti a ni. Pathianin Amah Ringtute hi he khawvelah hian “DANGLAM” tura min beisei tlat avângin khawvel mite tih-loh-dân anga thil kan tih hi a ţul tlat si!!!(Rom 12:1-3). Thuthlung Thar Zirtirnaah phei chuan a chiang lehzual a. Lal Isua Zirtirna zawm hi kan tih-tur awmchhun a ni a, tuna hmang thei rih lote pawhin hmang ngei tura ţan kan lâk a ţul a ni.

Lal Isua’n Thuthlung Thar Zirtirna Danglam tak a rawn Au-chhuah-pui a, Matthaia 5:43-44, Luka 6:27-ah, “I Hmêlma hmangaih la, a tiduhdahtu che chu Ţawngţai sak rawh u, a hua che u chu an ţhatna tur ti ula,” tiin. Hei hi Tirhkoh Paula pawhin a rawn Chhun-zawm a, Rom 12:20-ah, “I hmêlma a rilţâm chuan ei tur pe rawh, a tuihâl chuan in tur pe rawh. Chutianga i tih chuan a lu chungah meiling i chhêk-khâwm a ni ang,” a rawn ti ta a ni. Ringtu Dik tak tân chuan Hmêlma leh min Hawtute Beih-let ve lam emaw, an Chhiatna tur zawn lam emaw chu a lang ta lo hrim hrim mai!!!

LAL ISUA ZIRTIRNA (THUTHLUNG THAR ZIRTIRNA) HI THUTHLUNG HLUIIN BEISEI TAKA A LO THLIR KHA A NI. Chuvangin, Ringtu Dik tak, Ringtu-Nun Chhenfâkawm Neitute chuan hetiang lam hawi Testimony sawi tur hi in nei ţeuh ang. Kei pawhin hetiang lam hi ho te-te ka tawng ve tawh. Dâwt hmangin Misual hovin min bei a, ka Eizawnna leh Rawngbawlna min tih-chhiat sak vek a. Ka future thlenga min tihchhiat sak vek tumin ţangrualin hman theih zawng zawng hmanruaah an hmang a, Jail ka thlen phah hial.

Thil mak tak mai erawhchu, Jailah pawh khân rilru hâhna chhetê mah ka nei lova, ka mut a tui êm êm a. Jail-Chaw tui lo zet, Alu chhum, Dailuah dal êm êm, Chi leh Hmarchâ chauh kan hmeh ţhin na a, ka chaw-ei kha a tui lutuk mah mah a, ka thau kung kung mai!!! Daniela-te Ţhian-za-ho kha ka hre chhuak!!! Khatihlai khân tisa takin bei-let ve duh ta ila… tih-theih chu ka nei ve lutuk a ni. Mahse, Ringtu ka nih avângin Lalpa ka nghâk a, ngawi rengin ka tuar a. Misualho duh dân anga thil a thlen vek erawhchu Lalpa’n a phal lo. Tunah chuan Hnehna chu Lalpa ta a nihzia a lang chiang tawh hle.

Dâwta sual tinrenga min hêk laia LAWMNA MIN PETU LEH LALPA KUTA ENGKIM KA DAH THEIHNA CHHAN THURUK chu ahnuaia Bible Chang 3-te hi an ni:-

(1). “Phubâ la suh ula, Pathian thinurna kian zawk rawh u, Phubâ rêng rêng keima lâk tur a ni, keiman ka thungrul ang, Lalpa’n a ti” (Rom 12:19),
(2). “Phuba reng reng Keima lak tur a ni, Keiman ka thungrul ang. Lalpa chuan a mite a ngaihtuah ang” (Heb.10:30),
(3). “Keimah avânga an hau che u a, an tihduhdah che u a, Dâwta sual tinrenga an hêk hunah che u in eng ala thawl ang” (Mat.5:11).

Lalpa Kuta Engkim Dah chu a ţha-in, a lo hahdam-thlâk kher mai. Hetiang ang Thilthleng aţanga Thil chiang êm êm leh Langsâr tak pakhat chu, MIIN (MISUAL LEH MIŢHA) I CHUNGA AN THILTIH AŢANGA I RE-ACTION KHÂN ENG-ANG RINGTU NGE I NIH A TÂRLANG NGHAL A NI. Bible sawi angin, Misualin kan chungah engang thil pawh lo ti sela, ti-let ve lova, phubâ la ve lova, Pathian Kuta dah a, Pathian Thinurna ken zawk hi Ringtute Tih-tur Dik tak a lo ni e. Pathianin Phuba min laksak dawn tih Bible-in min hrilh chiang hle, “In hmêlma nangmahni beitute chu LALPAN a tihtlawmsak ang che u a; a bei tur che u-in kawng khatah an lo lut ang a, kawng sarihah an tlanchhia ang” (Deut.28:7).

Pathian hian Misualho Hrêm dân, Hrêm chunga khêk dân leh Thungrulh dân chu a lo hre ber mai alawm le, “Lalpa chuan Amah ngaihsaktute chu thlêmna ata chhan chhuah dân leh fel lote chu rorel ni atân chuan hrêm chunga khêk dân a hria; châkna bawlhhlawh kawng tisa anga awm leh rorelsakna hmusittute lek phei chu rorel ni atân hrêm chunga khêk dân a hre lehzual a ni. Ât-huai leh tihmawh an ni a, ropuinate an sawichhiat pawhin an khur ngai lo,” (2Pet.2:9-10), tih Ziak a nih kha.

Ringtute hi Khawvela awm kan ni a, Mihring kan nih avângin, Thilţha lo leh Thil dik lo kan hmuh chuan kan thinrim tur a ni. Mahse, Sual erawh kan sual tel kher tur a ni lova, Pathian nen-a inzawm Ringtu dik tak kan nih chuan, kan Thinur pawh Nî-in a tlâkpui tur a ni lo. Kan Thinur chu Thil sual tih nân leh Thil ţha lo tih nân, Midangte chhiatna turin kan hmangin, thil kan ti tur a ni lo (Ephesi 4:26).

2.6. THUDIK RAPBETIN, MIFEL TIHLUM SUH
Ex.23:7, “Thu dik lovah zawng inthiarfihlim daih rawh; tin, Mi thiam leh Mi felte chu tihlum suh; mi suaksualte chu thiam ka chantîr dâwn si lo va.”

He thu hi Rorelna Hmun (Kohhran leh Court)-a Thudik sawi a ţulzia leh Thudik ţan tlat a ţulzia a sawina a ni. Bible sawina dinhmun (context) aţanga a landân chuan, Misual, hausa leh thiltithei tak, ho (pawl) nei ţha tak tuemaw-in Mifel chu îtsikin, Tihchiat tumin a phiar-ru a, Dâwtin sual tinrenga puh-in a hêk a. Thudik tawk lo hrang hrang chu Evidence atâna hmangin theih-tawp chhuahin Roreltu chu hneh (convince) a tum a. Heta Thuhretu (witness) atâna a hman leh Evidence atâna a hman-te hi pawisaa thamin, kawng hrang hrangin dâwt sawi turin a hrilh hlawm a ni.

Hetiang dinhmunah tak mai hian Bible chuan, Thudik rapbet a, Mifel chu tihlum (tichhe) lo turin leh Misual lamah hian ţang lo turin thurawn min pe a ni. Khawvelah hian hetiang lam Case, Mifel Dik Lo Taka Thiam loh chantir “WRONGFUL CONVICTION OR CONDEMNATION OF INNCOCENT PEOPLE” lam hi a tam khawp mai. Kan ramah pawh hian sawi duh ta hlawm ila, hetiang lam Case hi sawi tur a tam hle-in a rinawm. Kan huatzawng, kan ngeizawng, kan er leh kan tluk loh, kan îtsik tak te an nih avângin an chhiat theihna turin theihtawpin thil kan ti ve ţhin a, anmahni Beitute lamah kan lo ţang ve a, kan thurualpui ţhin a ni.

Kohhran Intelkhawm Pawl (World Alliance of Reformed Churches) pawhin “SHAMEFUL RECORD OF CONVICTING INNOCENT PEOPLE” tih Thupuia hmangin, UPDATE MAGAZINE, March 2000.Vol.10, No.1-ah khân hetiang lam hi an chhuah nghe nghe. A hnuaia link-ah hian, Misualten In-thurual a, Mifel Dâwta an puh a, an beihna i hmu ţeuh ang, a lungchhiat-thlâkin, a râpthlâk tak zet zet a ni. http://www.forensiccolleges.net/blog/2010/15-shocking-wrongful-convictions/

Bible pawhin Mihringin Thudik a ngaihsak lohzia lungchhe takin a rawn sawichhuak a, “He hnam hi LALPA an Pathian aw ngaithla lova, thununna dawng lo hnam an nih hi, Thudik chu a boral a, an kâ ata paih bo a ni ta.. Ka beng chhîin ka ngaithla a, Tuman thudik an sawi lo, Tuman, eng nge ka tih tâk? tiin an suahsualna an sim hek lo; Mi tinin mahni kawng an hawi ta ţheuh va, Indo hmuna sakawr lîm buan buan ang maiin.. Bumhmang zîngah i chêng a, An bumna avângin kei mi hre duh lo, tih hi LALPA thu chhuak a ni,” (Jer.7:28, 8:6, 9:6).

Bible sawi khi kan ramah pawh hian a thleng dik tak tak ta e, “RORÊLNA CHUAN HNUNG LAM MIN HAWISAN A, FELNA CHUAN HLA TAKAH MIN DINSAN TA: THUTAK CHU KAWTTHLÊRAH A TLU RENG SI A, DIKNA CHU A LÛT THEI LO A NI,” (Isaia 59:14) a tih kha. Khawvelah hian Thudik ţantu leh ngainatu an va tlêm ta êm!!! Zoram hi engnge kan an ve ang le??? Ringtu Mimal, Pawl leh Kohhran hi kan in-enfiah a hun tak zet zet ta e.

Tirhkoh Paula sawi ang khân, Biak In ţha tak taka Inkhawm fo si, Lâm fo si, Pathian thu zir fo si hian Vanramah hian kan kal lo mai ang tih hi ava hlauhawm ta êm!!!??? (2Tim.3:6-9). Thudik ţantute chuan dem an hlawh a, hmuhsit an ni zui ta zel mai chu a nih hi!!! Zawlnei Jeremiah pawh a beidawng hial kha a ni a, “Thu ka sawi apiangin, ka au chhuak a, ‘Inpâwngnêkna leh inramna,’ tiin ka au va; LALPA THU CHU KA TÂN CHUAN, NILENGA DEM LEH HMUHSIT HLAWHNA CHAUH A NI,” tiin a indawm-kun ngawih ngawih mai a nih kha (20:8).

2.7. THAMNA RÊNG RÊNG LA SUH
Ex.23:8, “Tin, Thamna rêng rêng i la tûr a ni lo: Thamna chuan khaw hmu lai mitte hi a tihdelsak ţhîn a, mifel thu chu a tihkhawlohsak ţhîn.”

He Bible thu sawi tum hi a chunga kan sawi tâk “Thudik Rapbetin, Mifel Tihlum suh” tih nen-a inzul leh ţangdun, in unau tlat mai thu a ni. Misual chuan, Mifel a tih-tlûk theih nân, a tih-chhiat theih nân leh a tihhlum theih nân, Mihring kha Thuhretu leh Hmanrua (witness & evidence) atân a neih a, a hman ve tho a ngai a. Mipui Să-hăwk (Mob) fuihpawrh tur leh hmanruaa hmang tur pawhin, Mipui Să-hăwk (Mob) kha pawisa-in emaw, thil ţha engemaw-in a tham-lungawi emaw, a kâ a hup-sak (bribe) emaw a ngai tho tho a ni.

Thamna miin a lâkna Chhan leh Midang a thamna Chhan hi Kawng 2 a awm a (Thamna kan tih hian Eirûkna, Hlemhlêtna a huam telah ngai ila):-
(1). Thil dik lo a tih duh vang,
(2). Amah-in tihtheih a neih tawh loh avângin midang a ruai.

Pathianin Thamna hi a haw khawp a, “PAWI KHAWIH LO THAH NÂNA THAMNA LATU CHU ÂNCHHE DAWNGIN AWM RAWHSE, an ti ang a. Mipui zawng zawngin “Amen” an lo ti tur a ni” (Deut.10:17, 27:25), “Thamna hian Mifing pawh mi-â ah a siam a, rilru chhia a puttir a” (Thuh.7:7), “Roreltuten Mifelte tiduhdah tur leh thisen chhuah turin Thamna an la a, an ngiat hial a, Thamna beiseiin ro an rel a” (Ez.22:12, Amos.5:12, Mika 3:11, 7:3), RAM (KOHHRAN PAWH A TEL NGEI ANG CHU!) A CHHIAT-NA CHHAN BER PAWH LALTEN THAMNA AN LÂK VANG A NI TLAT MAI!!! (See Thuf.29:4).

Tichuan, kan Zoram chhunga Sualna leh Chhiatna, Thlarau lama Ţamna thleng mêk te, Sorkar leh Society leh Chhungkua leh Kohhran-te kan chhiat tial tial-na chhan hi kan Sorkar Hruaitu te, Sorkar Hnathawk te, Kohhran Hruaituten Thamna (Eirûkna/Hlemhlêtna/Thamna) an lâk vang a ni mai lawng maw??? A Chhan bulpui ber a nih loh pawhin, a pawimawh ber-te zingah chuan a tel phâk ngei ang (Joshua 7).

Singapore saw Bhudhist ram an ni na a. Thamna, Eirûkna leh Hlemhlêtna a tlêmin, hetiang Case hi an nei tlêm hle a, “KHAWVELA EIRÛKNA TLÊMNA BER RAM 5-NA” (5th Least Corrupt Country) a hauh phâk hial a ni. An Ram pawh saw Crime-ah a hniam a, an Mipui pawh an Ralmuangin an Zalen êm êm a ni. Kristian Ram (USA, Korea, Mizoram, etc.) te aiin Crime Rate a hniam zawk a, Mipui an Ralmuang zawk tlat mai saw!!?? An Hruaitu Mr. Liao Ran chuan, “MIPUITEN DÂN LEH HRAI AN ZAWM ŢHAT ÊM AVÂNG LEH SORKAR HRUAITUTE AN RINTLÂK ÊM (ACCOUNTABILITY) VANG A NI” a ti.

Bible-in, “DIK TAKA LALIN RO A RÊL CHUAN RAM A PHUISUI A, THAMNA A LÂK CHUAN RAM A CHHE ŢHIN” (Thuf.29:4) a tih angin, DIKNA LEH RINAWMNA AN NGAINAT TLATNA CHU SINGAPORE CHAKNA THURÛK LEH AN MAMAWH CHHÂNNA BULPUI-BER (main reason & answer) a ni mai lawng maw? tih hi Thilchhui mite Zawhna lian tak chu a ni ta a ni.

2.8. HNAM-DANG HNEHCHHIAH SUH
Ex.23:9, “Hnam-dang i hnehchhiah tûr a ni lo: nangni pawh Aigupta ramah khân hnam-dang in lo nih tawh avângin hnam-dang rilru put dân chu in hre si a.”

Hnam-dang mi (ram-dang mi) chunga kan rilru put hmang tur leh kan lo enkawl/dawnsawn (treat) dân tur Bible-in min hrilh hi a pawimawh hle. Bible sawi-tum dik tak hrechiang hawt lova “Hnam-dang huat loh tur” tia a pawng a taka lâk-vawng vak chi erawhchu a ni lo deuh.

Pathianin Israel fate hnenah khân Hnam-dang (ram-dang mi) rêng rêng chu ţha taka enkawl a, dawngsawng turin thu a pe thlap a, dik lo taka hneh-chhiah leh sawisak a phal lo (Ex.22:21, 23:9, Lev.19:33,34, 23:22, Deut.14:28, 16:10,11, 24:19). Hnam-dangte hian Israel fate nen-a ang-khata an chan ve theih leh an ţawmpui theih 3 a awm a:–

(1). Serh an tan chuan Kalhlen kût an hmang ve thei ang (Ex.12:48),
(2). Lalpa tâna rimtui meia thilhlan a hlan duh chuan phalsak an ni (Numb.15:14),
(3). Tualtlânna khuaah an tlân luh phal a ni (Numb.35:15).

Amaherawhchu, Hnam-dang (ram-dang mi)-ten an Bawhchhiat thiang miah lo thil 6 a awm a, chungte chu:-
(1). Chawlhni an serh tur a ni, Chawlhni-ah hna an thawk tur a ni lo (Ex.20:10),
(2). Pathian hming an sawichhiat chuan tihhlum tur a ni (Lev.24:16),
(3). Moleka hnena a fa hmanga inthawi chu tihhlum tur a ni (Lev.20:2),
(4). Mutpui loh tur mutpui chu tuithlar tur a ni (Lev.18:26-29),
(5). Sa thi ruang khawihtu chu a bawlhlawh ang (Lev.17:15),
(6). Israel mi leh Hnam-dang mi an inneih-pawlh tur a ni lo (Deut.7:1-6).

A chunga “HNAM-DANG-TE TÂNA KHAPNA THUPEK 6”-te khian, Thil (issue) hrang hrang pawimawh tak tak a huam a, Issue 5-ah ţhenin, hetiang hian Sawifiah ta ila:-

(1). CHAWLHNI SERH & PATHIAN SAWICHHIAT: Hei hi Thlarau lam thil a ni. Kan ram, “Zoram hi Kristian ram” tia kan chhal ngam tak tak dawn a nih chuan, Hnam-dang lo awm (cheng) ve te pawhin Chawlhni hi an serh ve tur a ni a, kan Pathian an sawichhiat chuan an chungah dân kan lek ve ngam tur a ni.

(2). MOLEKA HNENA INTHAWINA: Pathian do zawnga Setana biakna leh a kaihhnawih thil – aien, kutze-en, Vai pathian bân 10 nei biak, etc. tih lama inhnamhnawih chu, Bible sawi angin ‘tihhlum tur’ a ni!!! Aien, kutze-en, Bân 10 nei biak tih vel hi Hnam-dang ten an ching viau tih chu kan hriat sa a ni.

(3). MUTPUI LOH TUR MUTPUI-TE: Uchûak taka Sex hmang- Chhungte hnai mutpui te, Mipa leh mipa (hmeichhia leh hmeichhia) innei leh inpâwl te, ran pâwl te chungah action nâ taka lâk tur a ni. Tuai leh Patil (Gay & Lesbian)-te chungah dân kan chelek ngam chiah dawn em le?

(4). SA THI RUANG KHAWIH-TE: Sa thi ruang khawih hi Hriselna atâna pawi thei thil a ni. Hriselna lam kaihhnawih-a hrêm ngai te pawh thlei bik nei lova action lâk zel tur a ni.

(5). HNAM ISSUE: Hnam-dang nupui-pasala nei-te chungah action lâk tur a ni. Mingo emaw, Midum emaw, Nupui-Pasala Neitute chu Nehemiah tih angin “kut thawh meuhvin” action kan la ve ngam meuh ang em le??? (cf. Neh. 10, 13:23-29).

Pathianin Hnam-dangte tâna Khapna Thupek a Chhuah, a chunga Tarlan tâk-te khi Hnam-dang-ten an Bawh-chhiat chuan Action la nghal vat turin Israel fate chu Pathianin Thu a pe thlap bawk tih kan hmu a. Hnam-dangte hi ţha taka enkawl a, an chunga ţhat-chhuah tura Thupek kan nih ang tho hian, Hnam-dangte hian Anmahni tâna Khapna Dân an Bawhchhiat chuan dim miah lova dik taka an chunga action la hmiah hmiah turin Pathianin min phut tel bawk a ni, tih hi kan theihnghilh loh a ţha hle a ni.

3. THU HMÂWRBAWKNA
Kan sawi tâk ang khân, Golden Rules hi “Pathian nen-a kan Inkâr” lam aiin, kan “MIHRING-PUITE NENA KAN INKÂR” a ni ber a. Kan Rilru put hmang te, kan Ţawngkam chhuak te, kan Chêtzia te, leh kan Thiltih te khân Ringtu Dik tak, Ringtu Nun Duhawm, Midangte tâna Malsawmna Nun, Nun-Chhenfâkawm, Ringtu Nun Rangkachak Neitu kan ni leh nih loh a Hrilhfiah chiang mai dawn a ni.

Thufing chuan, “ACTIONS SPEAKS LOUDER THAN WORDS” (People May Doubt What You Say, But They Will Believe What You Do) a ti a. Thusawi aiin Thiltih hian Thu a lo sawi ring zawk daih a, Nun a lo khawih Danglam daih zawk a lo ni. Thiltih hian Midangte Nun-ah pawh Awmzia a lo nei thûk zawk daih a, an Nun a lo Hneh thei ber zawk a lo ni. Bible-in, “Miin in chunga an tih a, in duh tur ang zelin mi chungah pawh ti ve rawh u,” (Luka 6:31) a ti bawk a. Bible aţang ngeiin Mipui Să-hăwk thiltih tenawm-zia leh ţhat lohzia kan hmu a. An Thiltih Sual Râpthlâk tak tak aţangin Zir tur kan nei ţha hle a. Hei hian, a Number tam lam ringawt ngaihdăn hi a Pawm-tlâk ber lem lova, a Zui-tlâk ber lem loh tih a lang chiang hle a ni.

GOLDEN RULES HI KAN MIHRINGPUITE NENA KAN INKÂR-A HMAN TUR A NI KAN TI A. MAHSE, GOLDEN RULES HIAN VANRAM A KAWK TLAT MAI LE!!! Chuvangin, Ringtu, Piangthar inti si, Midangte Khing ut ut ţhin leh an Chhiatna tur zawng reng mi i nih chuan, i thlarau a ngaihtuahawm hle tihna a ni. I Thiltih duh dân leh I Chêtzia aţanga chhûtin Ringtu Dik tak i ni lo tih a lang tlat. Lal Isua nena Inzawm Ringtu Dik tak, Rinnaa awm i nih leh nih loh ngun takin infiah vat ang che (2Kor.13:5). Chutilochu, Tirhkoh Paulan, “Tun dam chhung chauhva Krista chunga beiseina kan neih chuan mi zawng zawnga khawngaihthlâk ber kan lo ni ang” tia a lo sawi ang khân, I Sim lohva, I insiam-ţhat loh chuan Vanram chu i hlat viau tihna a ni (1Kor.15:19).

Miten min chhiar, Min thlir reng e,
Ka awm dân zawng zawng an hai lo,
Krista nun-mawi leh Chanchin Ţha,
Keimahah hian hmuh an châk ţhin.

“IF YOUR RELIGION HAS NOT CHANGED YOUR LIFE, YOU NEED TO CHANGE YOUR RELIGION”

Ram Hruaitu Auh-Nawmnah Hi A Dik Em?

$
0
0

1. THU KAMKEUNA
Ka post hmasa “Savawmin Mi 42 a Seh-hlum” tih-ah khân, Pathian ruat Hruaitu Auh-Nawmnah leh hmuhsit a ţhat loh-zia leh a hlauhawm-zia, chawp-leh-chilh-a an thih nghal thu kan sawi tawh a. Vawiinah thung chuan, Pathian ruat Hruaitu chu Pathian tirh ngeiin a Auh-Nawmnah thu leh chu Pathian ruat Hruaitu chuan ngawi reng a, lungawi taka a tuar thu kan ngaithla ve thung dawn a ni.

Bible hian thil engkim deuh-thaw mai nih-phung leh zia hi a sawi lang a. A chhânna leh a siamţhatna lam thlengin a ziak leh vek bawk a. Zawlnei Isaia chuan, “Lalpa thu-ah chuan zawng ula, kim lo pakhat mah a awm lovang a, kawppui nei lo pakhat mah a awm lovang” a lo ti daih tawh a ni (34:16).

Chuvangin, Pathian ruat Hruaitu dinhmun pawh hian kawppui or side pahnih a nei a, Pathian ruat Hruaitute Hmuhsit leh Sawichhiat phal loh anga zirtirna a awm laiin, Hmuhsit leh Sawichhiat phal a nih dân a inziak ve leh tho bawk a ni.

2. “INDIRA GANDHI TLÂ MAWH SY”
Indira Gandhi Prime Minister a nih lai khân, Saihaah a lo zin a, Mara-mipui lo lawmtute chuan, “Indira Gandhi tlâ mawh sy” tiin an lo au rual dual dual a. Kawng kam velah-te pawh, an au hla chu ziakin (Poster) an târ nual bawk a. Aizawl lam aţanga a rawn hruaite zinga Pakhat kha an au hla chu an leh-tir a, Țawnglettu chuan, “Indira Gandhi tla rawhse” tiin an au a ni. An au-hla leh an Poster târ awmzia chu, “Indira Gandhi chu inthlan (election)-ah rêng rêng hian tla ngei ngei rawhse, tling tawh suh se” an tihna a ni e, tiin !!!

Indira Gandhi chuan mak a ti viau ni tur a ni. Saiha an thlen hnu chuan, Mara-ho zinga 1 chu a zawt ta a. Ani chuan, “Indira Gandhi dam reng rawhse” tihna a ni e, tiin a lo hrilhfiah ta a ni awm e!! Thil hriat fuh loh avangin, thil dik loh a sawi theih a, Hriatna a zim lutuk chuan, a inpal-hnawk theih viau bawk. A chungchânga “Duhsakna Au Aw” chu a ni lo zawng daihin hrilh mahsela Indira Gandhi hian a la nâ nghal ringawt mai lova, Thudik zawk leh thil dik zawk chhuina châng leh zawhna châng a hria hi a fing hle mai.

3. “SHIBOLETH” HAN TI TEH?
Mihringah chuan, Sawi tur sawi thiam lo, sawi loh tur sawi zawk a awm theih a. Țawngkam thiam leh lutuk a, engkim hre ber vek an awm leh bawk. Inti puitling over lutuk a, Upa cheta che an awm a, hetiang mi hi an ninawm. Puitling pui tawh, naupang chhe chêta che hi an ngei-awm leh-zual. Mahni nihna leh dinhmun leh thiamna a zir zela midangte zahder thiam te, midang lainat te, midang hrethiam te, midangte pheikhawk bun ve thiam te, midangte dinhmun-a indah thiam te hi ava pawimawh em!!!

Midangte dinhmun leh harsatna i hriatthiam pui loh chuan, engtikah mah mi ngaihsân leh ngaihsak i hlawh ngai lovang. Chaltlai tak taka midangte i ţawng-khum fo a nih chuan, miin an ţawngkhum ve che a nih pawhin i hnâr bâk i hmu lovang. In-sawifiah leh in-sawifihlim pawh tum la, i âwk thûk tial tial a ni mai. Chuvangin, i tihdân an zir thei a, i tihdânin an ti let ve thei che. He thu hi ava ţha êm, “Thil engkim miin in chunga an tih-a in duh tur ang apiang chu, mi chungah pawh ti ve rawh u” (Mt.7:12, Lk.6:31).

Bible-a kan hmuh angin, Ephraim-ho 42,000 zet an thih-phahna chhan kha “Shiboleth” tih an lam thiam loh vang a nih kha. Sawi tur sawi thiam lo, sawi loh tur sawi zawk ţhin, tih tur ti-thiam lo, tih loh zawk tur ti ţhin-te hi tihhlum vek tur ni ta se, tihhlum tur hi kan va tam dawn êm!!! (cf.Roreltu 12:6).

4. PATHIAN RUAT HRUAITU DIK TAK CHUAN…

4.1. SAWISEL & ÂNCHHELAWH A TÂWK ȚHIN
Sawisel tawk lo tur leh Ânchhe lawh dawng lo tur chuan Țhat-famkim a ngai a. Khawvela tungchhova piang zingah chuan ţha famkim chu an awm dawn si lo!!! Mihring chu tisual ţhin, bawhchhe ţhin, tlu ţhin kan ni. Kan tlûk tâk avanga kan tlûkna hmuna mu kumkhua tur erawhchu kan ni hauh leh si lo!!!

Chuvangin, Thufing chuan, “Mifing chuan Fakna aiin Sawiselna a lawm zawk ţhin” a lo ti hial. Sawisel leh Sawichhiat i haw tlat a nih chuan Hma i sawn ngai dawn tawh lo tihna a ni.

Hei hi a chhan chu, Sawiselna chuan Fellohna leh Chaklohna (sin & weakness) a hmuh-chhuah-tir a, Hmasawnna kawngah a hruai ţhin vang a ni. Hei hi a hria a ni ang, Lal Davida pawh khân, Simeia ânchhelawhna kha a ngai hlu a, a haw duh rêng rêng lo a nih kha!!! (2Sam.16:5-13). Sawisel tlâk tawh loh, Sawisel tur pawh awm tawh lo khawpa tlachhia, Sawisel peihawm loh mihring nih hi a zahthlâk zawk.

Miin an sawiselna che ţawngkam ila hriat chhung chuan lawm mai rawh. Nangmah-ah Beisei tur ala awm tihna a ni e. Church Reformer John Calvin-a khân, “Min sawiseltute hi kan Vantirhkohte an ni” a lo ti hial rêng a nih kha.

4.2. LUNGA VAWM A TÂWK ȚHIN
Theirah duh tak Thingkung chuan vawm a tawk thin. An vawm nachhan hi theirah an ei duh vang a ni. Thingkunga theirah ei tur chuan lawh emaw vawm-thlak emaw a ngai. Mahni Huan chhunga mi a nih loh emaw, a Thingkung ţona a rem loh viau chuan va lawn a, theirah va lawh chu a harsa a. Lunga vawm leh Sairawkherh-a perh-thlak a awlsam thin.

Chhungte ni lo pawnlam mite tân chuan theirah tlân duh-te chuan an vawm-thlâk leh an perh-thlâk mai kha an tih tur dik tak a ni. Theirah ei thei turin an vawm-thlak a ngai a, Theirah vawm-thlak beisei avanga Thingkung an vawm avang khan Thingkung kha an hmusit lova, an ti-nawmnah hek lo. A rah an tlan duh vanga vawm an ni mai.

Miin Lunga min vawm duh tawh lova, min Auh-Nawmnah peih tawh lova, kan Fellohna leh Chaklohna-te pawh min hrilh duh tawh lova, kan hmaia Hnap-khir bet te tak ngial pawh min hrilh duh tawh lova, kan Zipper in-zip lo-te hial pawh min hrilh duh tawh loh hun a thleng a nih chuan, keimahni-ah ei tur theirah beisei tur a awm tawh lova, beisei tur kan awm tawh lo hrim hrim tihna a ni zawk ang.

4.3. MIHRING RILRU A HMANG NGAI LO
Lal Davida nun atanga kan Zir-chhuah pawimawh tak chu, miin kan chungchâng thu-ah, thil ţha emaw, thil chhia emaw an lo sawi pawhin, ngaihtuahna sen hmasak ţhin hi a pawimawhin a finthlâk hle. Pawng-paw zuam, pawng-paw huat bur emaw, pawng-paw thinrim emaw, pawng-paw ba-sa ngam ringawt hian thil pawi a khawih ţhin. Zawhfiah tur zawh fiah a, in-enfiah tur kan neih te in-enfiah a, zir tur kan neih te zir a, sawifiah tur kan neih chuan sawifiah hi a lo ţha ber fo.

“I Thinrim lai leh Harsatna i tawh lai hian i Nihna dik tak a lan chian êm avangin, Tunge i nih chiah tih hriat tumin miin an châng reng che” tih hi a dik fu a ni. Lalna leh thuneihna i chan laia i ţawngkam leh chetdân te, harsatna leh buaina i tawh a, i thinrim laia i ţawngkam leh che-zia te khân i nihna dik tak chu nangmah ngeiin i rawn pho-chhuak ţhin a ni.

4.4. ÂNCHHELAWHTU LALPA TIRH A NIH A PAWM
Lal Davida kha, Simeia khân ânchhia a lawh a, hmusit takin thisen chhuah hmang leh Beliala fapa tiin a auh-nawmnah a, lungte-in a vawm a ni (2Sam.16:5-13). Mahse, Lal Davida hian, Pathian thiltum leh remruat a hre tlat. A fellohna leh a sualna-te avangin Pathian tirh Simeia hian a hmusit a, ânchhia a lawh a, lungin a vawm a, vaivutte-in a theh tih a inhria a, Lalpa Zilhauna a ni tih a pawm hmiah. A ţawngkam chhuak leh Simeia chunga a Thiltih-zui dân aţangin Davida hi a inhmu-chhuak chiang hle a, a nun pawh a insiam-ţha nghal ngei ang tih a lang (2Sam.19).

Mi tam tak chuan, harsatna kan tawh a, miten min diriam a, min hmuhsit a, ânchhia min lawh a, lunga min vawm a, min auh-nawmnah te hian mahni in-enlet na-châng kan hre lova, insiamţhat na-châng kan hre ţhin lo. Pathianin malsawmna leh thil ţha hmanga min koh-chhuah zawh tawh loh avang leh min siamţhat theih tawh loh avangin harsatna leh chhiatna hmangin min kova, min tlawh mêk a ni tih hriat-chhuah a hun tawh hle.

Fakna hla chuan, “Mihring siamţhat nân khawdur a ngai a ni” a ti a. Khawvel lama kan lawmna leh hlimna leh malsawm kan dawn-te hian kan nun siamţhat aiin, nawmchenna leh duhâmna lamah te, midangte hmuhsitna leh hnuaichhiahna hmunah-te min hruai zawk ţhin.

Thuneihna te, In leh lo ţha te, sum leh pai hausakna te, ei leh in ţha leh hriselna-te pawh hi hman-sual theih leh Pathian min hlattirtu leh suala min hruaitu an ni thei tih a hriat chian avangin Israel fate kha Pathianin warning a pe mawlh mawlh a nih kha (Deut.8:11-20, 31:20, 1Lalte 21).

5. DAM TUR CHUAN NÂ TUAR A NGAI
Lal Saulan, Israel fate au-hla “Saulan a sang sang a that, Davida’n a sing sing a that” an tih chu thudik tak a nih laiin a haw êm êm a, a nât pui tlat zu nia!! Davida huat phah nân a hmang zui hial lehnghal!!! Cancer nâtna tihlum thei tur chuan Chemo khai a ngai a. Chemo hian cancer zungzâm kha a zu that ţhin a. Chemo khai erawh hi chu mi tam takin an tlin lo ţhin. Mahse, Cancer nâtna aţanga dam an duh chuan, an nâtna that-theitu Chemo kha tlin lo chung chung pawha an khai luih a ngai ta ţhin a ni.

Tin, nâtna serious leh Cancer nâtna angah te hi chuan Nâchhawkna hniam (Paracetamol mai mai) pêkin awmzia a nei lo, a chhâwk mai mai thei tawh lo. Nâchhawkna chak chi a chiu leh Chemo vawi engemaw zât khai a ngai tawh ţhin. A Dam lo pawh khân a tuar hle ţhin a ni. A nâtna a nât dân leh a zual dân a zirin damdawi (tihdamna) pawh a sâng ve zel ţhin. Thil hote kan tihsual chuan, hote-in a sawi fel theih, thil serious deuh kan tihsual chuan serious deuhva sawi fel a ngai ve thung.

6. NGAIHTUAH-ZUI ATÂN
Thing rah duh apiangin vawm a tâwk duh bik. Thudik tak hre tur chuan hun a duh rei ţhin. Bel ri ring apiang hi a ruak a ni chawk. Sawiselna leh Sawichhiatna, Ânchhia leh Hmuhsitna ânka te hi hmasawn nân, harh nân, inhmuhchhuah nân hman a ngai. Sawisel tlâk tawh loh khawpa chhia nih a hlauhawm zawk. Sawiselna, Sawichhiatna, Lunga vawm, Vaivuta theh, Auh-Nawmnah te hi hmang ţangkai ang che.

Ram hruaitu emaw Sakhaw Hruaitu emaw Auh-Nawmnah hi a Dik a, a Dik lo thei bawk. Auh-Nawmnah ngai khawp khawpa awm loh chuan, an Au-Nawmnah kher lo mai thei. Kawng lehlamah chuan, Auh-Nawmnah ngaia awm kher lo pawh, Miin an lo Au-Nawmnah ve mai thei bawk. Auh-Nawmnah hi a Dik leh Dik loh lam aiin, Ka thiltih hi a dik em? Thil ţha leh thil dik ka ti em? Insiamţhat nân ka hmang em? tih hi a pawimawh ber.


Pathian thu

$
0
0

Zir sen loh leh zirloh theihloh he hringnuna ka hun hmante hi ngaihtuah leta thlir kir hrehawm khawp hialte awm mahse hlim ni leh vanneihni pawh ka ban phaka a awm chang a awm ve fo thin. Ka zawnloh leh ka dil nimiahlovin hmangaihna thifimin min chhem a, a mawina leh duhawmna ka pawh dawn chauh tihah chu thlifim chu khaw durin rawn hliahin lungngaihna thlipuiin min rawn nuai a, lungngaihna tuifawnin min lenkual a, lungngaihna chirh dupah min len lutin min kai chhuak duh tawh silo.

He ka chanchin lungngaihthlak tak hi I hlimpui a I tahpui ve atan I piancham lawmpui nan pek che ka duh tlat chhan hi min zawt mahla ‘ka hre bik lo’ tih baka chhan dan tur che ka hre biklo tlat. Thil tha, mawi leh hlu chu kei aia nei leh pawimawh zawkten an hlan ang che tih ka hria, chuvangin he ka chanchin phek tlemte hi I Birthday a ral hma ngeiin ilo chhiar chhuak dawn a nia – “I piancham dam taka hmang nawn leh turin Khuanun vengin hualhim che rawh se.”

 

Fur a intan tawh a, ruah sur cherh cherh karah City Bus atang ka tum thla thak a, bathlara ka chawlh khawmuan chuan School ka tlai dawn bawk si. Ka bag chu ka khuma, tlan ka tum lai tak chuan Vantirhkoh aw ni hiala mawi hian ka hming ngeiin min rawn ko a. Vantirhkoh aw hi ka hre tawh a ni lo, mahse lei mihring hmeiche dangte aw ai chuan ani aw hi chu a mawi tlat a ni.

Min kotu chu ka hmuh hma khan tunge anih ka hre thei asin. Bus chhungah khan ka hma lawkah a thu a, ruah a sur deuh avangin bus atanga ka chhuh khan kal nghal ka tum a, nihliap ka ken loh avangin ka bag khum ka tum nghe nghe, chuan min rawn ko ta chiah a nih kha.

Min kotu lam ka va hawi chuan a aia mawi awm tawhlo tur hian Kim Kimi chuan min lo nuih a. A nihliap ang chhungah chuan ka tan hmun a awm tih ka hrethiam ve nghal mai. Hnial ka tum lova, ka phal hek lo. Man nei pawn hralh dawn ila, to tak pawhin ka hralh phal chuang lovang.

Hemi ni zet hi chuan Chanmari leh kan school inkar hi hnai ka ti ngei mai. Kawngah chuan lehkha zir chungchang te, kan Principal chanchin te, pawlsawm kan zirna leh kan result-te kan inzawt tawn a. Kan vawikhat inbiakna nimahse kan innelin kan inpawh nghal em em a, kum tam tak lo inkawm tawhang mai kan ni.

Science leh Arts building a hran avangin kan building lamah ka phei san ta a, tlaia haw rual turin min sawm a, a tawngkam tha chauh pawh lo nise khami ni kha chuan nghah ka tum hrim hrim. A uang biklo a niang, class an zawh hma zawk avangin min lo nghak a, haw kawng pawh rin ai daihin a lo tawi leh pek.

Hemi ni atang hi chuan zing tin chanmariah kan ingnhak a, tlaiah kan haw rual leh thin. City buste chu tawt takin a tlan tih kan hre chang tawh lova, ruah a sur phei chuan nihliap pakhat hnuaiah lungrual takin kan inkuah haw thin. School chawlhte hi kan tan chuan a hreawm mah zawk a, kar tawp phei hi chuan rei kan ti dun thin khawp mai. Chawlhnite hian kan inlen pawh a, a nu leh pa, a unaute pawn min hre tawh khawp mai. Inrinni bazarte hi kan pahnih tih turah an dah tawp tawh a, keini tan hnial phal rual a ni silo. Aizawl bazar leh millinium Centre-te khu kan khawvel parchhuahna hmun a ni a, khang hun lai khan hetiang hian hreawm ka insiamna tur a ni tih kan hrethiam pha der silo.

Kim Kimi hi tawng tam leh harh tak nilo mahse nuih peih tak a ni a, a nuih zawnga a ha var rual tha tak lo lang leh inthlahrun hmel taka a biangsum lo lang thin hi a duhtu tan chuan tlukchhiatpui tham ni hiala mawi a ni. A pumrua te fel thlap, pian in remkhawm fuh tak leh a nungchang ngainatawm tak hian amah a ti mawi a. A inrintawkna ringawt pawh hi ngaihzawn tham niin ka hria. A sam nung tak hian a mitmeng mawi tak hi a chawimawia, duhawmlo lai  reng kei chuan ka hmu velo a, ka hmu phal hek lo.

 Sawi vek dawn ila ka sawi kim seng dawn chuang lova, kan hlimnate kha ka sawi chhuak pha hek lo ang. A changa office a zirtirtuten min hauh dante, zirlai nih laia inngaihzawn that loh zia te min hrilha, an thin kan tihrim zual chang phei chuan classroom-ah kan thiante awm laiin min hau bawk thin. Mahse chungte chuan kan inzawmna a suihnghet zual zawk a, thihna chauh lo chuan min pawt then dawn tawhlo ti ila kha tih huna laia kan inzawmna nghehzia sawinan a tawngkam hi a la nghetlo ka la ti zawk hial. Kan thinlung hi pakhat a ni tawp a, kan inlungruala, kan inhmangaih tak zet bawk.

Thla eng lawma haw nachang ka hriat loh zan te, Lammuala inkhel kan en tum a kan hlim zia te, an ina chaw ka ei tuka a pa thu min hrilh zawng zawngte kha sawikim vek dawn ila I chhiar zo peihlo ang tih ka hlau bawk si. Mahse sawiloh theih loh pakhat a awm, chu chu kan hlimna ten a hmawr an bawk zan a lo ni reng tih ka hrilh nghal law law mai ang che.

December thla chawhnu lam a ni a, a boruak pawh krismas tawh tak a ni. Bazar a lunin zan lamah pawh dawr in hawng hmuh tur a awm a, kei pawh kan khaw lama ka chhungten haw tura min nawr ngun tawh em avangin haw lo thei ka ni tawhlo. Kim Kimi’n hawlo tura min tih nat em avangin ka ticket pawh vawi hnih lai ka cancel leh nghe nghe. Chuan december ni 21 a haw turin ticket ka tifela, zan lama Millinium Centre chunga bazaar turin Kim Kimi nen chuan kan chhuak dun a.

Hemi zan hian kan hlim thei reng reng lo. Kan inkai a, coffee-te kan in dun a, thawmhnawte kan lei dun bawk a, kan inthlansak tawn a, t-shirt hring min lei nghe nghe asin. Kei pawn t-shirt sen, ka rawng duh ber ka leisak a, kan ha haw nghal nghe nghe a, inhmeh kan inti dun bawk a, midang kan ngailo khawp mai. Kanina ka thawmhnaw min pack fel pui zawhah an inah kan phei leh a, kan sawilo na mut hma chu kan tumlo khawp mai.

An tuala thing buk hnuaiah chair kan la chhuaka kan thu duna, vawithum ngawt chu haw ka tum a, mahse kan inthlah thei lo. Duhthawh takin kan in fawp a, kan inkuaha, a tawpna a awm thei tak tak silo. Ka thlah thei lo a, ani pawh chutiang tho chu a ni. A mittui lo tlate kha Awle mittui a nilo tih ka hrechiang a, tuna ka ngaihtuah leh phei hi chuan haw kha eng vanga lo tum lui tlat nge ka nih ka hrethiam bik tawh lo. Pathian remruat ka tih dawn chuan kan chhiat nan Pathianin rem a ruat ka ring theilo, tunge ka dem ang tih pawh ka hrethiam lo.

Dar hnih velah inthlahlel takin kan inthlaha, ka fawp a, duhthawh takin min chhang let a, hawi pawh a lo hawi ngam tawhlo. Tap chuingin an kawngka a pana, kei chuan ka thlir reng a, a room a luh hnu a a light a off hnu chuan kan in lam ka pan ve ta a.

Krismas leh kum tharte chu nuam takin ka hmang thei ta reng reng lo. Krismas tuk atang Kim Kimi chuan ka phone call a la duh tawhlo a, midang phone atang ka tih pawn ka aw a hriat chuan a dah hmak thin. A chhan min hrilh bawk silo, insawifiahna hun reng reng min pe velote chu ka thin a rim a, mahse ka thinrim rei thei chuang bawk silo.

Kum thar velah Aizawlah ka chhuk nghal a, amah hmuh vat ka duh avangin ka chhungte bulah ka lehkha zir ka chhuanlam a, an ni pawn min hrethiam takin min chhuhhma tir kha a ni a. Mahse a tak takah chuan lehkha zir chu a langlo hrim hrim.

Kim kimite in ka kal leh hmasak ber ni chuan an kawngka ka kik a, a nu’n min rawn hawn a, “Kim kimi a damloh thu leh min hmuh duhloh thu” min hrilh a, kawngka a khar leh nghal hmak. A awmzia ka hrelo viu nain Kim Kimi nu hmelah khan khawngaihna hmel leh lungngaihna in chawhpawlh ka hmu a, thinrimna reng reng ka hmu lo. Mahse ka mipa thinlung sak a rawn thawk ve ta. Min hmu duhlo tu chu eng vangin nge ka hmuh bik ang, ka tihsual sawi tur a hria pawh ni chuang silo. Min be duhlo ve tawp a, engvang nge min hrilh duhloh a, min hmu duh bawk silo.

Kar khat zet chu zantin ka ngaihtuah a, ka muhil thei ngailo. An ina va kal ka tum a, ka chhuah vek tawh hnuahte ka let leh thin. Ka mu thei lova, ka theihnghilh thei chuang bawk silo. School kan lut a, kal chakna ka nei ngailo a, ani lah chu school pawh a lo kal ngai tawh silo.

Kar hnih a liam hnu chuan Kim Kimite in chu ka pan leh nge nge a, mahse thil danglam engmah a awmlo, anu bawk khan min hmuh duhloh thu min hrilh leh a, kawngka a khar leh nghal. Luhlul chhuahin tualah darkar khat aia rei ka awm a, mahse engmah a danglam chuanglo. A thiannu hnen atang Kim Kimi chu a damlo tak tak tih ka hria a, a cher tawhin amah pawh a chawrche tawh viu a ni awm e. chaw a ei ngai lova, a muhil tlem em a, a harh chian vakloh phei chuan ka hming a lam nasa thin niin a sawi.

February thla inrinni vawi hnihna chiah a ni, kar hnih zet chu Kim Kimi chanchin ka hriat lohna a nita. Ka insiam mawlh mawlh a, hmana a t-shirt hring min lei sak kha ka ha a, ka kekawr a duh zinga aman inhmeh min tih ber thin secondhand jeans ka ha bawk a, converse dum ka bun a, he ka dress hi Kim Kimi duh ber thin a ni.

PWD peng zawna ka chhuk thlak lai chuan Kim Kimi nu hian ka darah a rawn kuai her sawk a, a hmanhmawh hle anih ka ring. Restaurant-ah kan thu lut a, tawng hmasak kan hreh dun khawp mai.

 A ip chhunga lehkha khawr tawh tak chu a rawn phawrh chhuak a, ngawi rengin min pe a, kei chuan a ngaihna hrelo tak hian ka en reng a, lehkha chu ka bih leh a, tihian a lo inziak a.

“Nang nena hringnun kan hman dun hlimawm tak tak atanga min kai hrang a, thihna lui lama min hnuk luttu hi khawngaihin lo ngaidam hram ang che. Kei chuan ka ngaidam thei ngai dawn silo a.

Rum leh tahna khawvela min nuihtir a, lungngaihna khawvela hlimna min petu I hmangaihna kha tunah chuan dawng tlak ka awm ta lo. I pangpar mawi tak, nitina I chawm, tui I pek thin hi khawngaihna leh dimdawihna tel miahloin min thliak a, par chhuah leh thei tawh ngailo turin min siam a, I enkawl tlak ka awm ta lo.

A.. ……. Ka sawi tawh mai ang, hreh luat vanga thih theih chu nise mual ka liam tawh tur. Engvanga he hringnun hi ka chunga nunrawng bik nge maw anih le…….????

Mitinin Isua piancham lawm tura an sum leh tha, an thinlungte an hlan zan khan kei chu ka thianghlim venate tihbawrhbanin a lo awm asin. A hming leh nihna engmah ka hrilh ngam lo che, achhan chu min hmangaih em vang a phuba I la tur hi ka ngaingam lo a ni.

Ka grape wine in turah damdawi an lo telh a, chu damdawiin ka taksa a hna a thawh meuh chuan mihring pangai pawh ka ni tawh lo. Ka sawi ngam tawh lo mahse maw nang lo chu ka ngaihtuah lo asin. Kha mihring, mipa a zawnga tenawm ber khan khawngaihna leh duhsakna nei miah loin min pawngsual a, kei lah ka damdawi hna thawh avangin tang tur ka awm silo. I hming ka lam char char asin, engatinge min rawn chhan loh……..i awm silo tiraw?

Mihring pangai rilru ka put leh meuh chuan I tan mitenawm ka lo ni ta. Ka hmu ngam tawhlo che a ni satliahlo, I aw takngial pawh ka hre ngam tawh lo. Ka hre chaklo a nilo a, ka hmu duhlo che a ni hek lo, ka ngam tawh ngang lo a ni.

Kan ina I lo kal nite khan ka tap asin nangmah hmuh chak vangin. I haw hnu khan pawna I thutna ngaiah ngei khan ka rawn thu a, ka zawng vak che asin mahse hmuh tur I awm tawh silo. Ka va ngai tak che em, I aw ka hre chak lutuk ringat pawh hi atna tham chu a ni tawh asin. Ka thinlung chhung rila inthlahrunna awm hian nangmah hmu ngam lo turin pindanah min khar khum a, khaw eng hmu ngamlo tur khawpin min sawisa a, min chhan thei an awm silo.

Ka chau ta, ni tam tak chaw ka ei thei tawhlo a, ka muhil thei bawk silo, dam pawh ka dam rei tawhlo ang. Ka nun min awm tawp a, nilengin ka tap a ni ber mai. Ka nu pawh hian min hnem thei tak tak lo, a lungchhe tap hi ka hmuh hmaih ngailo, mahse tunge inhnem chuang ang?

A tawp ber atan, nang ka lo tawng che hi ka lawm a, hlimna min lo pek tawh zawng zawngte kha a mal phei chuan ka hre seng tawhlo. Mahse ka thinglungah leh mitthlaah an cham reng a, nitin hian khang nite kha ka chhuikir a , kohkir leh ka chak thin.

He ka hringnun chawhnu tawh tak, ka damni upa tawh lamah hian Khuanu khian duhthlan tur pakhat chauh pawh min pe se, ka hmangaih, ka thih hma ngei a I hmui fawh lo chu thlan tur ka neilo, chu chu ka thih thlamuanna tur awm chhun a ni.

Hmmm… kei chu ka dam rei tawh dawn lo, khawngaihin min theihnghuilhla, I hringnunah kei ang hmeichhe vanduai hi I tawn nawn tawhloh nan khuanu ka lo dilsak ang che. Chu chauh pawh chu Pathian ram thlen min chak tirtu a va ni si em… mangtha…..mangtha ….ka hmangaih che.”

Lehkha ka chhiar zawh chuan Kim Kimi nu chu ka en a, a mittui a lo hru char char tih ka hre chiah. Engmah sawilovin ka chhuak a, Rahlun North a Kim Kimite in lam chu hman hmawh takin ka pan nghal a, a nu pawh chuan min rawn zui ve nghal a.

Mahse a tlai tawh, an in ka thlen hma chuan tlangval tlawmngai tak takten Kim Kimite ina bungrua an thiar chhuak chu ka hmu ta, hrilhfiah leh chuan ka ngai tawh lo. Ka mit sulh sulh a, ka lu a hai mum mum a, engmah ka hre ta lo. Ka hminga hmeichhe awin min ko ri ka hre zuai zuai a, mahse a chiang lo. Tap thawm leh au thawm ka hria a, dar ri pawh a tawp lam chu ka hre hman, mahse kei hi khawnge ka awm?????

Bible Leh Science Hi A Inkalh Em???

$
0
0

1. THUHMAHRUAI
1Timothea 6:20-ah, “Aw Timothe, i hnena kawltira awm chu vawng ţha rawh. Pathian zah lo lam thu sawi mai mai leh, dik lo taka “Finna” an vuah hnialna hi hawisan rawh” tih kan hmu a. Ngaihtuah mang lova chhiar liam puat chuan, ‘Bible hian Science lam rêng rêng hi chu a do a nih hi’ tih mai a awl hle. Hei hi Mi tam tak-te ngaihdân leh sawi ţhin dân pawh a ni rêng a ni. Chuvangin, ngaihdân dik famkim lo neiin, Science hmanga thil hmuh-chhuah leh siamchhuah-te chu Ramhuai hnathawh angin an ngai ta vek ţhin a, Damdawi-te, Science lam thiamna eng-ang chi pawh an hmang duh lova, an hnual-suat a, an hnawl ta ţhin a ni.

Țhenkhat chuan, Paula sawi tum hi HERETICAL SCIENCE (GNOSTICISM) a ni a, Greek miten “Finna & Hriatna Danglam bik” (Gnosis) hmanga Pathian Pawl theihna chungchâng an zirtir kha Paula hian a do a ni e, an ti. Mahse, hei hi Bible Scholar zawng zawng deuh-thaw-in an hnawl. A chhan chu, GNOSTIC ZIRTIRNA (Greek. Gnosis- Special Knowledge) hian “Special Spiritual Knowledge” lam a kâwk a, Scientific Facts emaw, Pure Science zirna lam emaw a sawi lova, a hawi lo hrim hrim, an ti ve thung. He Heretical Science ngaihdân hi chu sawi-zui tlâk lovah dah ta mai ila.

2.1. SCIENTIFIC FACTS
Paula hian “SCIENCE DIK TAK LEH SCIENCE PANGNGAI” (Scientific Facts or Pure Science) kan tih hi a do lova. A chunga Bible châng kan tarlan khian, Science Dik tak leh pangngai a duhlohna lam sawi a tum lo. Bible-ah vêk hian hmun tam takah kan hmu a, Khawvel leh a chhunga thil awm zawng zawng-te hi Pathian siam a nih thu te, Vânsanga thil awm-te khian Pathian ropui zia an puanchhuah thu te a sawi zawk a ni (Sam 19 & 24, etc.). Vân leh thilsiam dangte nihna zir leh hriatchian hi Scientific Facts a ni a, hetiang lama Zirna leh Hriatna hi Pathian thil ruahman zingah a tel a, Pathianin a phal loh thu Bible khawiah mah a inziak lo.

Paula chuan, “A thil hmuh theih loh (a chatuan thiltihtheihna leh a Pathianzia chu) khawvel siam tirh ata fiah taka hmuhin a awm a, THIL SIAMAH CHUAN A LANG A NI; CHUVANG CHUAN CHHUANLAM TUR AN NEI LO” a ti a (Rom 1:20). Miin, Engkim Siamtu Pathian hi a awm a ni, tih a hriat theihna tur kawng pawimawh tak pakhat chu a “Thilsiam Chanchin Zir Leh Hriat” (Knowledge of Scientific Facts) hi a lo ni reng mai!!! Chuvangin, Thilsiam ropui leh mak tak tak kan hmuh leh kan hriat-te aţang hian Siamtu Pathian ropui zia kan hmuh-chhuah zel hi Pathian duhzawng a ni.

2.2. PSEUDO SCIENCE – FAKE/DUPLICATE
Science Pangngai/Science dik tak ni lo (not scientific facts), Phuahchawp, “PSEUDONYMOUS SCIENCE” zawk hi Bible-in a duh loh bur chu a ni. 1Timothea 6:20-a, “Aw Timothe, i hnena kawltira awm chu vawng ţha rawh. Pathian zah lo lam thu sawi mai mai leh, dik lo taka “FINNA” an vuah hnialna hi hawisan rawh” a tih-a, “FINNA” a tih tak Țawngkam pawh Greek. “PSEUDONEMOU” a hmang a. Hei hi English-in, PSEUDO (Fake/Duplicate- a lem/ a tak ni lo/ siamchawp) tia an hman zui tâk hi a ni.

“PSEUDO SCIENCE” chuan Science Pangngai (Scientific facts) leh Mihring Finna (Philosophy/Human Reasoning) la-kawpin, ngaih dân leh thlir dân hrang a duang-chhuak ţhin a ni. Hei hian a tak tak awm lo thu vuvûk leh hmasâng thawnthu leh finfiah theih loh Ngaihruat thil/ Zêldin thu (Myth, Legend & Imaginary) hmangin Bible leh History leh Thilsiam-te Chanchin an Hrilhfiah ţhin a ni (1Tim.4:7). Hei hi Paula chuan, “Pathian zah lohna leh pitarte thawnthu mai mai duh suh” a tih kha a ni. Hetah hian Paula hian, Myth, Legend & Imaginary te hi Pathian tello hriatna, Pathian zahlohna a nih thu a sawi tel kher a ni, tih hi chhinchhiah tlat ila.

2.3. SCIENCE AGAINST THE BIBLE
Bible-in Scientific Facts a do loh laiin, a do tlat leh a duh loh êm êm a awm ve thung a. Chu chu, “SCIENCE THLIRNA AŢANG RINGAWTA PATHIAN THU HRILHFIAH TUM” (Reading & Interpreting the Bible Only From Scientific Perspective) hi a haw êm êm a, Paula khân Pastor Timothea hnenah pawh khân tlân-san turin a chah mawlh mawlh a ni. Pseudo Science rêng rêng chuan Bible a do ngei ngei ţhin. Hei hi a chhan bulpui ber (main reason) chu Setana tactic, Ringtute leh Ringlo-mi, Khawvel thila inti-fingte a hruaibo-na hmanraw pawimawh tak a ni.

Paula sawi dân aţang khian thil lang chiang êm êm pakhat a awm a. Pseudo Science chuan, thil engkim hi Science Thlirna aţang ringawta Hrilfiah leh Sawifiah a tum a. A Sawifiah theih loh chu a hnawl ta ţhin a ni. Hei hian nghawng ţha lo tak a neih chu, Lal Isua Thilmak tih leh Thlarau Thianghlim Hnathawh mak tak tak (Virgin birth & all Miracles in the Bible) te a Hnawl-tir vek a. Mihring Finna (Scientific Facts & Philosophy/Human Reasoning) aţanga chhui-chhuah phâk loh tam tak awm-te chu a hnawl fai nghal ta vek bawk a ni.

Thlarau lam thil (Religious & Spiritual Facts/Truth)-te hi Science Hmanga Hrilhfiah vek theih loh tam tak a awm a. Thuthlung Thar-a Lal Isua Thilmak tih 37-te pawh Scientific Facts leh Human Reasoning aţang chuan Sawifiah ngaihna a awm lova, an Sawifiah ve a nih pawhin, Myth, Legend & Imaginary Thlirna aţang chauhvin an Sawifiah ang a. Pathian Thiltih mak a nih thu pawm duh si lovin, Experiment han pe dawn se, an thei chuang dawn lo a ni.

Hei tak mai hi Pseudo Science leh Scientific Facts pathian-tu (Science hmang-sualtu)-ten Bible an kalh ţhin dân chu a ni. Paulan hetiang mite chanchin hi a lo sawi-lawk diam tawh a, “THIL LAWILO AN NGAIHTUAH TA ZAWK A, AN THINLUNG Â CHU A LO THIM TA A. FINGA INNGAIIN MI-Â AH AN LO CHANG A, thi thei lo Pathian ropuina chu thi thei mihringte leh sava te, fuliafa te, rannung te lem angah an chantir ta a” (Rom 1:21-23) tiin.

3. TLÂNGKAWMNA
Science hi Pathianin a ngai pawimawh a. Amah kan hriat-fiah deuh deuh a, a ropui zia leh a thiltihtheih zia kan hriat fiah leh zual theih nân, kan zir tam leh kan hriat tam hi Pathianin a duh tih a chiang hle. Carl Boberg, “AW LAL PATHIAN, I KUT-CHHUAK THIL SIAM TINRÊNG” (How Great Thou Art) tih hla Phuahtu pawhin, khawpui ri dur dur leh thli-tleh thut (thunderstorm, etc) a tawn aţangin, Siamtu Pathian ropui zia leh a thilsiam mak zia leh ropui zia a hmu-thar leh a, Hla-in a rawn phuah-chhuak ta a nih kha.

Ringlo-mi Medical Doctor-te pawhin, mihring taksa pêng leh kawchhung leh thisen zâm awmdân engkim an zir a, an hriat chian aţangin, Mihring siam dân mak-zia leh ropui zia an hmuchhuak tam tial tial a. Bible sawi angin, “Mak tak leh Hlauhawm taka Mihring Siamtu Pathian (Creator God) hi a awm an rin phah a (Sam 139:14). Siamtu ropui chungchuang (Supreme Being) leh Engkim Siamtu Pathian (Creator God) hi a awm ngei a ni, tih hi an hriat-chian phah ţhin a ni.

Amaherawhchu, thil ţha leh finna ropui tak-te hi kan hmansual a, Amah kan hlat phahna tur atân-a kan hman chu Pathianin a duh hauh lo thung. Chuvangin, Science (Medical, etc.) thiamna ringawt te, Mind Power (logical thinking & human reasoning) hmang ringawt te, Mihring theihna (power, energy & might) ringawt hmachhuan a, Bible-a Thilmak te leh Thlarau Thianghlim Hnathawh dang zawng zawng-te Hrilhfiah kan tum a, chutiang anga kan hrilhfiah theih loh chu awih-awm lo anga kan zir-chhuak dawn a nih chuan, Bible-in chutiang Zirna leh Thiamna chu a hnawl hmiah a, a do nghal a ni tih kan hriat rêng a pawimawh.

K.S. Pawh Tluk Lo Rawngbawltu!!!

$
0
0

1. DÂWT VÂR SAWI HI A PAWI EM???
Theological College-a ka thawh lai khân, ţum khat chu FACULTY COLLOQUIUM kan nei a. Kan thawhpui Professor zinga pakhat chuan, “Dâwt vâr (white lies) sawi hi a pawi em? Bible-ah hian hetiang lam hi a awm reng em?” tih chu Sawiho atân a rawn chhawp-chhuak a. Break kan neih hnu-in kan ţhu-khawm leh ta a. Kan sawiho hma pawhin ka rilru-ah thil tam tak a lut tawh a.

Abrahama khân a sahimna atân thudik pawimawh zawk zêp-in Dâwt a sawi a, a nupui Sari chu “ka farnu a ni” a ti a. Lal Abimeleka leh a chhungte zawng zawngin an tawrh phah a (Gen.20). A fapa Isaaka khân a Pa Abrahama hnungzuiin amah ang chiah-in dâwt a rawn sawi ve nghal zat a!! A nupui Rebeki chu “ka farnu a ni” a rawn ti ve leh a nih kha (Gen.26). Pa-fa na na na chu an inchhûn fuh hle mai!

Rakili khân, a Pa Labana pathian lem-te a rûk sak a, Sanghawngsei chungah a ţhut-hnan a, dâwt a sawi vang a ni chêk ang chu, a pasal duh tak Jakoba bulah pawh cheng rei hman tawh lovin, raicheh-in a thih phah ta a nih kha!!! (Gen.31 & 35). KHAWVELAH HIAN RINGTUTE KAN DANGLAMNA TUR PAWIMAWH TAK PAKHAT CHU, DÂWT SAWI LOH HI A NI. Bible chuan, “Chutichuan, dâwt sawi banin, mahni ţhenawm hnenah thudik tak sawi ţheuh rawh u, inpeng tawn ţheuh kan ni si a… thinlung îtsîkna leh inelna in neih chuan, thu dik uan khum suh ula, thu dik dodâlin dâwt sawi hek suh u” a ti a ni (Eph.4:25, Jak.3:14).

Mizo-ten “Tlawmngaihna” kan tih zulzui a, thudik tâwk lo kan sawi ţhin pawh hi dâwt vâr niin alang. Miin chaw-eiah min sawm a, kan ei châk reng kha, “ka ei châk lo ve, ka puar e” tiin, rilru-a ei châk tak chung leh chil-pût tak chungin kan chhâng ţhin. Hetah hian ţul lem lovah dâwt kan sawi chu a ni reng mai!!! Ringtute tân chuan dâwt sawi tel kher lova chhân dân tur kan ngaihtuah a pawimawh.

2. ENG-ANG K.S. NGE MAW AN NIH LE???
1Lalte 3:16-28-ah Israel Lal Solomon-a Fin-zia leh Rorel thiam-zia kan hmu a. Pathian Thupêk en-in, Solomona hian langsâr taka Nawhchizuar-te case hi a ngaihtuah a rinawm lo. Thuthlung Hlui hunah hian Nawhchizuar (K.S.) hi Chi 3 an awm niin alang:-

2.1. TEMPLE NAWHCHIZUAR: Ringlo-mite Temple-a Puithiam-te rawngbawl sak tur leh Temple tâna inzuar-te an awm a, Chungte chu Heb.qēdēš tia koh an ni a. He ţawngkam hian “mipa inzuar” thlengin a huam thei bawk (Deut.23:17, 1Lal.14:24, 15:12, 22:46, 2Lal.23:7, Joba 36:14).

2.2. UALAU TAKA NAWHCHIZUAR: Nawhchizuar pangngai, ualau taka nawhchizuar an awm a, Heb.taznût tia koh an ni a, hengte hi chuan pawisa hmuh nân leh nawmchen nân an hmang a, pasal an nei lova, fa an hring ngai lo bawk (Gen.34:31, Deut.23:18). Heng kan sawi tak 2-te khi chu Pathianin a duhloh leh a huat êm êm te an ni a. Mosia khân Israel fate kha Nawhchizuar-te chu nâ taka Hrem theihna dân khauh tak a pe a, an ram aţanga hnawtchhuak vek turin thu a pe hial a nih kha (Lev.19:29; 21:7, 9,14; Deut.20:16-18, Deut.23:18). Tirhkoh Paula pawhin Nawhchizuar hnaih lo turin ringtute min chah mawlh mawlh bawk (1Kor 6:15-16).

2.3. A RÛKA NAWHCHIZUAR: Nawhchizuar pangngai ang ni lo, ualau taka in-zuar lem lo (a rûka, a remchân dân anga in-zuar mai ţhin)-te chu Heb.Zonah (zânâh), Eng.Victuallers/Inn keepers tiin an kova. Rahabi anga Mikhual thlenna tur (Hotel/Brothel/Motel) nei a, anmahni pawh a ţul chuan in-zuar thei nghal mai an ni (Josh.2:1ff). An dinhmun hi a sângin, a changkâng ang reng viau. Chuvangin, Rahabi pawh kha Israel fate zinga mi Salmona kha pasalah a nei zui ta a, Lal Isua thlâhtute zingah pawh a tel phâk hial a nih kha!!!

Tichuan, Nawhchizuar 2, Lal Solomona hmaa an Thubuai rawn thlentute hi Rahabi anga Khual In enkawl chunga, a rûka, a remchân dân anga inzuar an nih avangin Lal Solomona Court-a an lo lang ngam hi a mak lem lo. Eng-ang pawh chu lo ni ta sela, Lal Solomona hian a pa Davida angin a Lalram chhunga hârsatna neite chu thleibîk nei lovin, a lian ber aţanga a tê ber thlengin a lo ngaihsak a, a lo dawngsawng ţhin a ni (2Sam.14). Lal Isua rawngbawlna hlimthla a nih zia a lang chiang hle mai (Mat.12:42, Luka 15:1-2).

3. FA NEI THEI LO CHU PATHIAN ÂNCHHEDAWNG!!!
Judate ngaihdân leh zirtirnaah chuan Hmeichhia-in fa a neih theih loh chuan, Pathian ânchhia a dawngah an ngai a ni. Fa nei tam chu Pathian malsawmna leh Pathian khawngaihna dawngah an ngai thung. Bible chuan, Fanau-malsawmna hlut-zia hetiang hian a sawi a, “Fanaute hi LALPA laka kan rochan an ni a, rîla rah hi a lâwmman min pêk a ni. Vânglai fate chu mi chak kuta thal awmte ang hi an ni. A thal bâwm faa khat nei mi chu an nihlawh e, kulh kawngkâa an dote an biak lai pawhin an mualpho lovang” a ti hial a ni (Sam 127).

Bible-a Nawhchizuar kan hmuh-te leh tunlaia K.S. kan tih-te pawh hi mite ngaihdân hrim hrimah dikna leh rinawmna an tlachham hle tura ngaih an ni. A chhan ber chu, an taksa meuh pawh ui phal tawh lova hralh (inzuar) duh chuan, beidawnna khur thûk takah an tâng mêk a, tihduh loh leh tih-hreh an nei tlêm hle ang, tih a rin theih a ni.

Lal Solomona Court-a lo lang, Nawhchizuar 2-ten fa an neih dân aţang hian, Juda-mi an nih bâkah, Fa neih chu Pathian malsawm dawnnaah an ngai tih a lang a, chuvangin fa pawh an inchuh phah rêng a ni. Tin, ualau taka Nawhchizuar an ni lo tih a chiang bawk a, remchang awm sela Pasal nei thei tur dinhmunah ding dawn ta sela Pasal an nei duh mai dawn tihna pawh a ni.

4. NAUTE DAMA HI AMAH PE MAI RAWH!!!
Mifel chuan mahni ta lo an chuh (claim) ngai lo. Misual chauhvin anmahni ta lo thildang pawh an ta angin an rû a, an hmang duh mai ţhin. Lal Solomona Court-a lo kal Nawhchizuar-te hian Thiamchang zawk nih an inchuh a, “Keima fa zawk a ni, keima fa zawk a ni!!??” tih chu an thu inchuh a ni. An Case hi an awmna khua leh venga Rorelna hmunah an lo thlen tawh a. Witness or Evidence an neih loh ve ve avangin tihngaihna an hre lova, Lal Solomona Court (Israel rama rorelna sâng ber)-ah an rawn thlen niin a lang (1Lalte 3:16-28).

Khawvel mi chuan “Surival of the Fittest” hi a Thupui a ni. A chak apiang an ding-chang ang a, a ruh no no chu chhuah mai a ngai. Hei hi khawvel mite in-tlânsiakna a nih avangin, a ruh no tân chuan din-chan (survive) ngaihna a awm lo. Țantu nei lo, Pawisa nei lo, Chhungte chhuan tur ţha nei bawk si loh tân chuan.. Dikna-in awmzia a nei thei lova, Pawisaa mi tham tam thei apiang (bribed sang thei apiang), Vote lei to thei apiang an chak ţhin a, thiam an chang ţhin a. Dikna a tlâwm a, Felna leh Thutakin ngaihsak a hlawh tawh lova, kawng sirah a tlu a, a au a au a, tuman an ngaihsak lo.

Chuvangin, mi tam tak chuan, an retheih avang te, an dinhmun-in a zir loh êm avang te, sawipuitu leh ţanpuitu an neih loh avang te-in, an hriat chian êm êm pawh an sawichhuak ngam lova, thudik sawi pawhin awmzia a nei tak tak dawn chuang lo tih an hriat avangin, an sawichhuak thei lova, an sawichhuak duh lo ţhin a ni. Chuvangin, a tlâwm zawkah, a sual zawkah ţan a ţul leh ţhin a, “Naute dama hi amah pe mai rawh” tih a ngai ta ţhin a ni!!!

5. DÂWT SAWI-AH AN PUH DAIH DAWN ASIN!!!
Naute Nu Hmeichhia hian, a Dikna te, a Nu dik tak a nihna te, a Fa dik tak a nihna te kha sawifiah vak a tum lo. A insawifiah chuan a Fa-in a tuar dawn tih a hrechiang a. A FA CHU A NÂT DAWN A, A TUAR DAWN A, A THIH DAWN AI CHUAN, A RAWN CHUHTU K.S. NU KHÂN NEI MAI SE, AMAH PAWHIN THIH-PHAH HIAL DAWN PAWH NISE, CHU CHU A DUHTHUSÂM A NI TA A NI. Lal-in dâwt sawi angin ngai dawn mahse, dâwt sawi anga puh a nih chuan, tihhlum pawh lo ţul zawk dawn mahse, a fa a hmangaihna avangin a tuar hreh lo a ni. Lal Isua rilru leh Thiltih, Mahni leh mahni intihtlâwmna, thiamloh in-chantirna dik tak a ni (cf. Phil.2:5-11).

Khaw pakhatah hian, Mi-rethei pakhat hi, Pawl intiam rual chuan îtsîkna avangin an beih-rawn ta a. Khawtlâng hruaitu zawng zawngte chu dâwtin an intiam rual vek a. Pawisa tam takin Roreltu (Magistrate) leh Sawipuitute (Advocates) chu an tham lungawi a, an ka an hup sak a. Chu Mi-rethei dikna leh thiamchanna chu in sawifiahna hun pawh pe lovin, Pawisa hmangin thiam loh an chan tir ta a ni. He Mi-rethei hian, duh se’ng chuan, a neih zawng zawng sengin a Thiamchanna chu Rorelna sâng zawkah a kalpui thei. Mahse, Pathian rorelna nghah a ţha zawk a, a hriat avangin lungawi takin a ngawihsan hmiah a ni.

A chungchâng kan khel mêk K.S. Nu-rinawm pawh hian Lal Rorelna a nghâk hmiah a, Lal Solomona chu a hun te-ah a rawn che ta chiah reng a nih kha. Pathian kuta engkim nghah hi a him ber a, a ţha ber a, a tlo ber bawk. Ringtute hi Midangte ţhatna tur leh Mawina tur leh Nunna tur a nih dawn chuan, Chân leh Tuar kan ngam a ţul a. He K.S. Nu-Rinawm hian, a Fa-in a tuar dawn ai chuan, midangin an neih pawh a pawi ti lo. Mahse, K.S. Nu-Sual thung hi chuan, a Fa a nih loh avangin “a laia tan bun mai pawh a pawi ti lo” thung a nih kha!!! Misual chuan, an rilru a chhiat êm avangin, midangin an tuar tur chu an hmu châk êm êm ţhin.

6. PATHIAN MALSAWMNA HMAN DIK PAWIMAWH BER
Lal Solomona’n a Finna ringawt ni lovin, a “FINNA LEH NIHNA A HMANTHIAMNA” (SKILL-FULL USE OF WISDOM & POWER) kaltlangin Thudik a hmu chhuak a, Naute nunna hlu tak a chhanchhuah phah a, K.S. Nu-Suali pawh a hriat-chhuah phah (exposed) bawk. Lal Solomona thiltih aţang hian kan Nihna, Thiamna leh Finna (status, talent & wisdom)-te hi Pathian rawn chunga dik taka kan hman chuan, Pathianin mi tam tak-te tân malsawmna ni turin min hmang thei a ni tih a chiang hle.

Kan thiamna, finna leh nihna-te hi kan hman thiam chuan, Sual hnathawh avanga thi-bo mai tur-te pawh kan chhanchhuak thei a ni. Chuvangin, Sorkar hna sâng tak thawk aţanga Kuhva-zuar, Pastor aţanga Inkhawm ve mai mai ţhin thleng hian kan nihna, thiamna leh finna-te hi Pathian min pek chhan ang taka Lal Solomona anga midangte chhanchhuaktu, thudik hailangtu, midangte tâna malsawmna ni zel tura kan hman ţangkai chuan kan awmna piangah Lalpa Hman tlâk, hnathawh ţha tinrênga inpeih sa, kim taka inthuam, ngaihhlut tur mi kan ni lehzual dawn a ni (2Tim.2:21, 3:17).

Dikna, Takna leh Rinawmna hi Pathian-zia, ringtuten kan chhawm tur chu a ni. Khawvel pawhin a ngaisâng hle. Tlêm-lai khân Reader’s Digest chuan khawvela City 16 thlan-chhuah bikah, Wallet 12 ţheuh an thlauh lui a. Most Honest City chu, Helsinki, Finland a ni a, Wallets 11 (out of 12) an rawn pe kir a. Mumbai, India chu a dawttu niin, Wallets 9 an rawn pe-kir. Least Honest City chu, Lisbon, Portugal a ni a, Wallets 1 chauh an rawn pe kir thung!!! Rinawmna leh Dikna hi Thlarau lam thil atân chauh a ni lova, damchhung piah lamah, tu leh fate, tu-chhuan te thlenga khawih thei thil a ni.

Lal Ahaba’n Nabota Grep-huan a awt a, a îtsîk a. Lal a nihna leh a thiltihtheihna a hmang-sual a, Nabota Grep-huan chu a neih-luih sak tâ a ni (1Lal.21). RINAWMNA LEH DIKNA KAN NGAIHNÊP CHUAN, KAN THUNEIHNA LEH DINHMUN (POWER & STATUS)-TE HI MIDANG-TE TIHCHHIAT NÂN-A HMAN A AWL HLE ANG, K.S. PAWH TLUK LO RAWNGBAWLTU NIH HI A HAR DAWN MIAH LO TIH ALANG RENG MAI.

Bible chuan tih-tur hetiang hian min hrilh, “Aw mihring, ţha chu a entîr tawh che a ni; LALPAN a phût che chu eng nge ni? Dik taka tih leh khawngaihna ngainat leh i Pathian nena thuhnuairawlh taka lendun a ni lo vem ni?” (Mika 6:8).

LAL INPUANNA LEI HRIATNA HRUAITU MOSIA KA NI

$
0
0

Lal inpuanna Lei hriatna hruaitu Mosia ka ni,
Ka hriatnaah ka tar ta e, Lal thuthlung phurtu hi;
Kalvary tlang Moab-ah ngei,
Kei zawng ka fam dawn ta si a;
Tunah tapin ka thlir Moab kawnah,
Van Kanaan ram, khawvel thar lo ding hi.

Israel Lal chhungkua, leithar kanaan a lutte chu,
Nunna faah Lalpa’n min din chhuahtir ta e;
Lal thuthlunna ram ruang ka rawn chuh mek a ni,
A pasal lei hriatna ka thah sak mek,
Bawih laka chhuak, ram nu neih a thiang ta.

Lei hrehawmna tisa hruaitu, thim lal hi ka ni e,
Ka kiang ngang e, tlailam hringnunah ni a chhuak mek e;
Thlarau khawvel lei tisa kha, chatuan mite ram a ni e;
Isua thisena thiamchang ram a ni,
Ka kaihhruaina min zawmpui tawh si lo.

Tisa thisenah ka piang a, lei hriatna Isua hi,
Tuna Isua, ka kraws ngeia khenbeha ka awm hi;
Hmanah Lalpa’n a tarlang e, a fa duat tlantu Isuaah,
Tunah hlanin a awm mek ta a ni,
Lal ruat, ka ni bi a kim ta e.

Thlarau khawvel ka zawng hmu, lei hriatna phenah hian,
Keini vanga hrehawm tuartu, thlarau khawvel chuanin;
Rah \ha a chhuah hnam tinte tan, amaha ding chhuak zar tinte’n,
Chungleng savate’n a zar an bel ta,
Lal ngaihngamna ram tha leilung a ni.

Sabengtung Kher Han Thlan Chu!

$
0
0

1. KAWNG DANG A AWM NGANG LO EMNI LE?

Vawiin hi “Tumkau Ni” (Palm Sunday) a ni (Zak.9:9-9:11 Matt.21:1-21:9, John.12:12-12:16). Lal Isua Jerusalem-a ropui taka a luh Ni hi Jerusalem-ah leh khawvel hmun hrang hranga Kristian-te awmna apiangah Lal Isua Chawimawi nân Tumkau kengin khawlai an fang thin a ni.

Sabengtung hi Ramsa zawng zawnga Hmêlchhe ber pawl, tlâktlai lo, thil zirtir harsa ber a ni an ti. Chu ngei chu Lal Isua chuan, Messiah a nihzia Lantir nân-a chuanna atân a thlang a tlat mai!!! Sakawr chak ţha leh Indonaah pawh zahpuiawm lo tur emaw, Sakhaw puithiam leh Lalnu ten an chuan ţhin Sakawr vâr tal thlang sela! A nih loh pawn, Ramsa huai leh tuarchhel Sanghawngsei (Camel) tal thlang sela ţha tur hi a nia!!!

Ramsa tlaktlai lo tak Sabengtung hmanga Lal Isua, Messiah hian Lal a nihna lantir a, Jerusalem-a a lut hian entir leh min zirtir tum (message) pawimawh tak a nei ang tih hi a chiang hle. Sabengtung tlâktlai lo, rimchhe tak pawh a chuang duh a nih chuan, keini Misual-te pawh hi min hnawl mai bik hauh lovang. Pathianin a ropuina puanchhuah nân min hmang ve duh ngei ang tih hi a rin theih a ni.

A hnuaia Zawhna, “Engtin nge Sabengtung kha, Messiah chuanna atân hman a lo nih theih?” tih leh, “Sabengtung kha Lei leh Van Lal Messiah Lal Isua chuanna atân (hman atân) a tlâk a nih chuan, kei hi Lalpa hman tlâk ka ni ve thei ang em?” tih te hi Chhân pahin Sawi-zau kan tum nghal dawn a ni.

2. PATHIANIN A THLANG TLAT SI ALAWM!!!

Bible chuan, ”Tin, Jerusalem khua an thlen dawnin, Isuan zirtirte pahnih a tir a, “In hma zawn khuaah sawn va kal ta ula, sabengtung thlun, a kianga a no nen, in hmu mai ang; phelh ula, ka hnenah han kai rawh u. Tin, tupawhin in hnenah engpawh an sawi chuan, ‘Lalpain a duh a ni,’ in ti ang a, tin ani chuan a rawn tir nghal mai ang’ a ti a” tiin a ziak a (Matt.21:1-3). Hetah hian thil 2 pawimawh tak kan hmu a:-

2.1. LAL ISUA’N A LO BUATSAIH LAWK DAIH TAWH!!!

Lal Isua’n a Zirtirte a tirh hian, an kalna tur leh thil lo awm tur a hre sa vek a, “Sabengtung thlun, a kianga a no nen, in hmu mai ang.. phelh ula, ka hnenah han kai rawh u… Tupawhin in hnenah engpawh an sawi chuan, ‘Lalpain a duh a ni,’ in ti ang a, ani chuan a rawn tir nghal mai ang” a tih aţang hian, Sabengtung Neitu nen hian Sabengtung chungchângah hian an lo inbe daih tawh a, a lo Hneh (convince) tawh tih pawh a chiang hle.

Messiah mamawh Sabengtung leh a Neitu hi ruahman lâwk ang leh hrilh-lâwk ang thlapin Pathian Hmanrua atân hian an lo inpeih vek tawh a ni tih hi a pawimawh lai ber a ni. A Hmangtu tur Lal Isua’n a rawn lâk-tir hun, a rawn koh hun kha an lo nghâk mai a ni, ti ila kan sawi sual awm lo ve.

Țhenkhat chuan, Pathian ngaih leh mihring ngaihin sual ber, tlâk-tlai lo ber, engmah ni lo, hman tlâk tawh lo, Pathian ngaihdam theih tawh loh sual lian tak khawih angin an inngai mai thei. Fakna Hla pawhin, “Ka sualna zawng zawngte hi miten hre reng ţhin mahse, Lalpa nang erawhchuan I theihnghilh si… Kei bum hmang leh misual, hel hmang ţhin tân pawh hian Jakoba Pathian ngei chu ka Pathian a ni si” a lo tih ang khân, kan fello chung chung, leh kan sual chung chung pawh-a min ngaihdam leh min pawm duhtu Pathian kan nei hi ava lawmawmin, ava ropui tehlûl êm! Bible chuan, “Nangnin mi thlang lo, keiman ka thlang zawk che u a, va rah tûr leh in rah awm reng tûrin ka ruat bawk a che u” a lo ti daih tawh lehnghal (John 15:16).

2.2. KUM 550 LIAM TÂ-AH KHÂN AN LO SAWI LAWK DAIH TAWH!!!

Lal Isua Jerusalem-a a Luh leh a Chuanna tur Sabengtung chungchâng hi Jerusalem a luh dawn hnaih-a Lal Isua’n a ngaihtuah-chhuah chawp (recent plan) mai mai a lo ni hauh lo mai!!! Zawlnei Zakaria’n Kum 550 kal tâah khân a lo Sawilawk daih tawh alawm le!!!

Matt.21:4,5-ah chuan, “En teh, i Lal chu, thuhnuairawlh takin, Sabengtung chungah – Sabengtung no chung ngeia – chuangin I hnenah a lo kal dawn e,’ tiin, Zion fanu chu hrilh rawh,” tia, Zawlnei kaa a sawi kha a lo thlen theihna turin chung chu a lo awm ta a ni” tih kan hmu a. Hei hi Zawlnei Zakaria’n Jerusalem khawpuia Messiah a Luh tur chungchâng a lo sawilawk kha a ni. Pathian ruat leh tirh Messiah a nih avangin Lal Isua chungah khân a vaiin a thleng dik vek a ni.

Zawlnei Isaia chuan, “Chutiang bawkin ka kâ aţanga ka thu chhuak chu a awm ang: engmah tih nei lovin ka hnênah a kir leh lovang a, ka duh ang chu a tizo zawk ang a, thil ti tûra ka tirhnaah chuan a hlawhtling bawk ang” tiin a lo sawi ve tawh bawk (55:11). Hei hian Pathian Thiltum leh Ruahmanna-te hi a rintlâk zia leh a nghehzia a rawn nemnghet a ni.

3. A LO VIRGIN RENG ALAWM LE!!!!

Khaw pakhatah hian, Nupa tuak-thar hi Kohhran dân thianghlim ngatin, Biak In hawngin an innei a. Mahse, mak tak maiin an inneih hnu reilote-ah an inţhat-ţhen ta ringawt mai a!!! A ngaihna kan hre lo hlawm hle! Hun engemaw chen a liam hnu chuan, a pakhat zawk khân, an inneih hmâ aţang tawh khân Ngaihzawng dang a lo neih vanga kha mite nupa kha inţhen an ni tih, kan hre ta chauh a ni!!

Nupui-pasal neih dawn hian, tumahin Mi Second-hand chu kan duh bik lova. Sawi neih neuh kai pawh kan duh chuang lo. Kan duhthusamah chuan, Nula/tlangval virgin, tuma la chuan ngai loh kan duh a ni. Keini Lei-tlang, Vaivuta siam, thih-hnu reilote-a uih nghal mai, thiam tlêm-te nei, thiam loh erawh ngah êm êm si, thawk-chhuak tlêm, mamawh erawh nei tam êm êm si, feet ruk chhunga zal mai tur ni si duhâm chikim-a duhâm pawhin chutianga kan duh uluk a, kan duhkhirh chuan… Lei leh Van Lal, Pathian Fapa, Messiah chuan a Țha-ber leh a Thianghlim ngei a duh ve ang tih hi ngaihtuah a ţul khawp mai.

Lal Isua’n Chuanna tura a thlan Sabengtung kha, Ramsaah chuan a hmêlchhe ber, a lâk-tlâk loh ber a ni mai thei. Mahse, Țhatna leh Duhawmna a nei tlat mai le!!! Bible-in chiang takin min record sak a, “Sabengtung no thlun, TUMA LA CHUAN NGAI LOHNA in va hmu ang” (Marka 11:2, Lk.19:30) tiin. Judaten Sakhaw thila Ramsa, etc. an hman tur hi “Tuma la chuan ngai loh, tuma la hman ngai loh, thianghlim a ni tur a ni” tih hi an ngaih pawimawh ber-te zinga mi a ni.

4. TLÂNGKAWMNA

Bible Ziaktute hian “Lal Isua Chuanna hi Sakawr vâr emaw, Indo Sakawr emaw” tia an ziah theih reng laiin, Pathian Thu Hrilhlawkna a nih avangin an thlâk duh lo. Miin Sabengtung chu nuihzat dawn mahse, Pathian Thu a nih tlat avangin a nih ang angin, a chhiat ang angin an ziak tawp mai a ni. Kan fellohna te, kan sualna te hi kan Chhungte leh Țhiante chuan min Zahpui hle ţhin. Pathian erawhchuan, kan Pathian tih-a awm chu a zak lo tlat thung!!!

Ramsa zinga mawl ber, hmêlchhe ber leh lâk-tlâk lo ber Sabengtung pawh Lal Isua’n a ropuina puanchhuahna atâna a hmang duh a nih chuan, nang leh kei pawh min hmang duh tihna a ni. Tumkau Ni apianga “Hosana Lalpa hminga lo kal chu Fakin awm rawhse,” kan tih ţhin hi, ţawngkam ringawt ni lovin, a taka Pathian hman theih tura kan inpek a pawimawh-zia leh a ţul-zia min hrilh nawn fotu a ni (Mat.21:9). Malsawmna dawng tur ringawt ni lovin, Rawngbawl tura Chhandam kan ni tih hi i hre reng ang u (Eph.2:10).

Lal Isua kan rinna tur leh a rawng kan bawlna turah hian Setana hi Hneh tawh-sa a ni a, min dâl thei lo. Kan Duhthlanna erawh Lal Isua kan pek a, kan nun-a Lal tura kan sawm a ngai. Sabengtung kha a hel te a nih ngawt loh chuan Lal Isua’n a hman duh hunah a hmang mai. Lal Isua’n min hman duh hunah, min koh hunah hman theih kan ni em? tih hi a pawimawh hle.

Tuma la chuanna ngai lo, tuman a chunga thu an neih loh i ni em? Lal Isua hman turin i tlâk em? I thianghlim tâwk em? Lal Isua aia Hotu leh Lal zawk i nunah an awm em? Pathian hman theih turin i inphal em?

PASTOR-IN HOTEL-AH KS A TAWMPUI MAW!

$
0
0

1. THU HMATHEH
Vawiin-a kan thu khel tur, “Pastor-in Hotel-a KS (Nawhchizuar) a Tawmpui Chungchâng” hi a tak ngeia hmuh leh kut ngeia man, a nâk ngeia zen chungchâng a ni a. Amaherawhchu, Pastor hming leh KS hming erawh hi chu thup tlat a ni thung. An hming-te hi sawichhuah a țul tlat a nih a, anmahni’n rem an tih bawk chuan puanzar a ni chauh ang.

Khawvelah hian, Thlarau lam thil a ni emaw, Khawvel lam thil a ni emaw, thil âwm leh âwm lo, Thil ni tur leh ni lo tur hi a awm vek a. A nih tur anga thil a nih loh chuan, a dik lo satliah ringawt lova, a tênawm hial zawk țhin. Entirnân, Hnap hi a chhuah (tawlh) chuan thenfai a, hmuh phâk lohvah paih tur a ni. Chutih laiin, paih lovin Hnap tla pur chungin Chaw te ei ila, Mipui hmaah Thu-te sawi ta ila, Miin țawp min tiin, min tên ngawt ang. A chhan chu, Hnap kha a awm lohna tura a awm vang a ni.

Țhian pakhat chuan, “THIL INHMEH LO BER-TE” zingah, “KS LEH KOHHRAN ZAIPAWL-A TEL” tih leh “PASTOR LEH ZU LEI TURA INTLAR” tih te hi a ni awm e” a ti a. Kan Thukhel laia a Changtupa-ber Pastor pawh khian Hotel-ah KS a tawmpui ringawt mai khi… Thil inhmeh lo tawp-khâwk a ni. Mahse, Engah nge Pastor meuhvin Hotel-ah KS a kawm tâk mai? tih hi Zawhna pawimawh tak mai a ni tho bawk. Sâp Thufing chuan, “ENGKIM HIAN CHHAN A NEI VEK” (Everything Has A Purpose) a ti a. Pastor-in KS a Tawmpui hi Engnge a chhan ni ta ang le???

2. PASTOR-IN HOTEL-AH KS A TAWMPUI MAW!!!???
Khami zân zet kha chu ka va hrechiang em!! Ka damchhungin ka theihnghilh tawh lovang!!! Concert a awm avangin Hall bulah mi an zi nuaih nuaih a. Chutihlai chuan, Pastor ka hriat-chian êm êm hian, Pastor incheina pawh inbel lovin, mi-pangngai incheia incheiin Hall bulah Zân dar 9 velah KS a lo châng a. KS nula, kum 25 bawr vel hi a lo kal a, an inbia a. Taxi an phar ding a, an kal liam ta mai a!!! Chu Pastor, a rûka ka lo rin ve êm êm thiltih dân chuan ka rilru hi a tinâ vawng vawng mai a ni.

Chutia rilru nâ taka ka inngaihtuah lai chuan, ka rilru-ah zui rûk châkna ka nei ta tlat mai a nih chu!!! Tichuan, ka Bike ka start vat a, Pastor leh KS-te chuanna Taxi chu ka um ta a. Vanneihthlâk takin Kawng kual laiah chuan Traffic a lo jam a, an lo ding a, ka va umpha ta mai a. Ka zui rû zel a, rei vak lo an tlân hnu chuan, an chhuk a, Hotel pakhata an lut ka hmu a. Waiting Hall-ah ka lo châng a. Darkar chanve hnu velah chuan KS nula chu a rawn chhuak a, a hmêl ațangin a țap tih ka hmu thei a.

KS nula chu pawnah ka va umzui vat a. Ka va au ding a, thil awmzia ka va zawt ta a. Chu KS nula-in a thu min hrilh chuan… min va tizakin, ka rilru a va khawih tak êm!!! Kha Pastor khân, Sex avang awzawngin KS kha a lo kawm lova, Pathian thu a hrilh duh vang zawkin, Pathian thu a hrilh theih nân, amah dawr tur ni-awm takin KS kha a man pe-in Hotelah a lo kalpui a, Pathian thu a lo hrilh țhin zawk chu niin!!! Lalpa Rawngbawltu tak tak-te hi chu a rûka an nungchang leh an awmdân leh an rawngbawlna te hi belhchian ava lo dawl tehlûl êm!!!

Keimah ka in-enlet a, pâwnlam lang theia nungchang țha êm êm ka ni a. Chhungkua, Kohhran leh Khawtlâng tâna mi țangkai tak, KȚP-a hruaitu, langsâr rawngbawlna ngaisâng êm êm, “KS leh Drugs Ngawlvei-te chu Hrêmhmunah kal vek se” lo ti ngawih ngawih țhin-tu kha ka lo sual zia ka in-hrechhuak a, Țha ka intih êm êm-na sual-te sim a, Pathian hnena ngaihdam dil ka mamawh hle tih ka in-man chiang khawp mai.

3. LAL ISUA’N HMEICHHIA A BIA ELO!!!???
John 4:1-26-ah Lal Isua leh Samari Hmeichhia an inbiak chungchâng kan hmu a. Hei hi Judate tân chuan Thilmak tak a tling. Judate hian Samari mite hi Hnamdangte nên-a an inneih-pawlh avangin an ngeih lova, an tên êm êm a, an be duh lo. Tin, Judate hian Hmeichhia hi an dah-hnuai hle a, “Lalpa, Hmeichhiaa min siam loh avangin ka lawm e” tiin an țawngțai țhin!!! Hei bâkah, Judate Sakhaw hruaitu, Rabbi-te chuan, Temple-ah leh Vantlâng zingah tih lohvah chuan, Hmun fianrialah chuan Hmeichhia an be mai mai ngai lova, “Sakhaw Puithiam-in a fala Hmeichhia a biak chu a thiang lo” tih ang hialin ngaihdân an nei a ni.

Chuvangin, Lal Isua’n Samari Hmeichhia a biak hian Judate Dân 2 lai a bawhchhia tihna a ni. Zirtir-te pawhin Lal Isua’n Hmeichhia (Samari-mi lehnghal) a lo bia chu mak an ti hle tih a lang a. Mahse, Zirtirte hian an zah êm avangin a ni ngei ang, Lal Isua hi engmah an zawt ngam lo!!! Hei hi Bible pawhin chiang takin a record (cf.John 4:27). Lal Isua hian Mihring Dân leh Ramri kham hi ava bawhchhe nasa êm ve le!!! Hemi avang hian, Pathian mihringa alo chang te, Kross thu-te chu Greek mite leh Judate tân chuan awih a harsa lutuk a, an tân tlûkna a ni ta rêng a nih kha (1Kor.1:18-31, etc.).

4. THÛK ZAWK LEH ZAU ZAWKA RAWNGBAWLNA
Bible Scholar-te chuan, Lal Isua’n misual-te min chhandam tura Vân ropuina kalsan a, a Vân ropuina zawng zawng hlip-a lei hmun tlâwm ber-a, mihringa a lo chang kha inpêkna ropui leh rawngbawlnaa kan entawn tur ber (Incarnational Model) a ni, an ti (cf.Phil.2:5-11). Rawngbawl sak tur-te level-a inphah hnuai leh indah-hnuai ngam-te hi rawngbawltu hlawhtling ber ber-te an ni fo thin. Hei hi Rawngbawlna thûk ber a ni a, Lal Isua Rawngbawlna chhunzawmtu tak tak-te an ni, an ti țhin bawk.

He Incarnational Model-ah hi chuan, midangte damna tur leh chhandamna an chan theihna tur a nih dawn chuan, mihringin ramri (boundary) an siam-te an pel a, an bawhchhe țhin a (thil sual tih duh vang ni lovin). Mihringin mawi leh mawi lo a tih-te chuan an nun-ah awmzia a nei tawh ngai lova. Mahni lam hlâwkna aiin, mahni lam ralna leh chânna-in an nun-ah a thawk zawk țhin. A hrethiam ve lo-te mitah chuan, an hmêlhem a, an rimchhia a, an hmuhsit a, sawichhiatin an awm țhin.

Samari Hmeichhia khân, Chhandamtu a mamawh êm êm tih Lal Isua’n a hria a. A chipui te leh a Zirtir-te pawhin nuihzatin, Hmusit dawn mahse, a pawi ti lo. Samari Hmeichhia a lo biak a, a lo kawm a, in tur a lo dil hial kha… Samari Hmeichhe thlarau nun a vei vang leh a saltânna ațanga a chhanchhuah duh vang a ni zawk. A Zirtirte khân chu chu an man pha lo!!!

Lal Isua’n a rawngbawlna hmanhmawh-thlâk tawh zia leh pawimawh-zia a hrechiang si. Khawvelin Lal Isua a mamawh êm êm a. Setana’n hmanhmawh takin Lalpa Hmangaihte a sua-sam mêk a. Chutihlaiin, Lal Isua rilru putpuia Rawngbawltu erawh an tlêm êm êm si!!! Lei leh Van Lal chuan mangang takin, “Dâk ulang, Lote en rawh u, tûn apangin seng tûrin an êng a ni… Buh seng tur a tam hle si a, nimahsela, a Thawktute an tlêm, Chutichuan, a buh seng tura thawktu tûrte tir tûrin Buh Neitupa hnenah chuan ngên rawh u” tiin, a au lawm lawm a nih kha (Joh.4:34:38, Mat.9:37-38).

Zoram Kohhranah ngei pawh, Kohhran Pawl ramri te, Kohhran Tihdân-phung te leh Țawng leh Hnam-te hian Krista Ram Lâkna tur hi min va dâl lian nasa ropui êm!!! Zoram Kohhran-te hian, Kelkâng Harhna kan chhim mêk ațang hian LAL ISUA THUCHAH (MESSAGE) hi i Zirchhuak mawlh teh ang u. Kelkâng Harhna hian Kohhran Pawl Ram a țhiat vek a ni lawmni? Speaker Ngaihsân Bik tur a awm lo, Amah Pathian ngei chu Speaker a ni a, Mahni ngeiin, Hmaihmaah ngei kan bia a ni lawmni? Lalpa Hmanrua-te chu ava tlâwm êm!!! Mihringin kan rah mai mai Sawntlung Lei a ni mai!!! Kelkâng Khuate Inpêkna-te hi ava ropui êm!!! Jerusalem Kohhran Hlimthla kha a lang. Thlarau Thianghlim hi Hnathawk lo thei lovin an siam alawm!!! Aw, Zoram Harh Rawh!!! Harh Mawlh Teh!!!

5. THU TLIPNA
Ringtu inti țheuh si hi, Rawngbawlnaah hian Hmingchhiatna, Chânna, Hmuhsitna, Sawisêlna, Mualphona tel zâwng a nih chuan, kan peih lo tlângpui a. Chutihlaiin, Chawimawina leh Hmingțhatna leh Hlâwkna tel zâwng a nih erawhchuan, kan phûr tlâng viau hlawm si!!! Entirnân, Mizoram University-ah VICE CHANCELLOR turin min sawm ta sela, “Rawngbawlna zau zawk a nia…” tiin, tawi khawmuang lovin ka zawm nghal ang. Mahse, Mizoram University-ah tho hian, “PEON” hna thawk turin min sawm ta thung sela, “Rawngbawlna zau zawk a nia…” tia zawm nghal mai chu harsa ka ti leh hle si ang!!!???

Khawvel lam thilah chauh nilovin, Rawngbawlna thilah takngial pawh hian, Mihring chuan a chungnung leh a hnuaihnung hi kan lo dah hrang fo țhin tih hi a chiang hle. LAL DAVIDA CHUAN, PATHIAN RILRU KHAWIH-CHE PHÂK RAWNGBAWLNA HI A HNA (DINHMUN) A SÂN LEH HNIAMAH A INNGHAT LOVA, RILRU LEH THILTIH (MOTIVE & ACTION)-AH A INNGHAT ZAWK A, CHU CHUAN PATHIAN A TI-LAWM ZAWK TIH A HRECHIANG HLE. Chuvangin, “Suahsualna Puan In-tea awm ai chuan, kan Pathian In-a kawngkhâr vengtu nih pawh ka duh zawk” a lo ti hial a nih kha (Sam 84:10).

Rawngbawlnaah hian, dinhmun leh nihna țha tak thawk chunga Lalpa kan ti-lungawih dawn loh ai chuan, dinhmun leh nihna hniam-tê thawk chunga Lalpa a lungawih kha a țha ber a, a thlanawm ber tih hi i hre thar leh teh ang u. PASTOR KS TAWMPUI RAWNGBAWLNA ropui tak hi Paula chuan, “PIAH LAM RAM RAWNGBAWLNA” tiin a vuah a (2Kor.10:16). He Rawngbawlna thûk zawk, Midangte tâna inpêk zawh vekna, mahni lam mualphona leh ral vekna leh chân zelna kaltlanga, Misualte, Mihnuaihnungte, Ringlote hnên thleng phâk Rawngbawlna hi Lalpa rilru leh Lalpa lungawina a ni. Ringtu i zawh ve dawn em le???

Kelkangah ka kal ve (KKK)

$
0
0

Tunlaiin mi kan tul em em tawh a; chutih rualin taksa insen erawh thenkhat tan chuan a harsa lutuk lem chuanglo maithei. Amaherawhchu, sum leh pai erawh in sen a har tawh khawp mai.

Mizoram khawchhak lam Kelkang khuaah chuan Thlarau hnathawh mak tak mai tunlai hian a thleng mek a; heihi tunhnaia thleng mai niloin kum hnih liam taa lo intan daih tawh kha niin an sawi. Tin, tun hma pawhin he khuaah hian harhna hi lo thleng tawh thinin hemi avang hian sorkar lam hotute pawhin an kamkhat hial niin an sawi. Harhna hi an dawng mawlh mawlh mai niin a lang a; 1919 Krismass leh 1920 kumthar vel khan hlimna a thleng a; hetih hun lai hian tahna leh sual inpuanna a nasa hle. Heihi harhna an tawn hmasak ber hun chu niin an sawi. Tun tum harhna kha 2013 May thla vel atanga intan niin an sawi bawk. Sawi tak angin harhna hi an thleng deuh mawlh mawlh maia; 1937 kuma an harh kha an hminthan pui tak bera chu a ni.

He khua hi Aizawl atang chuan kms 214 vel bawr nia ngaih a nia; Mizoram khawchhak lam Champhai district chhung a awm niin Champhai atanga chhim lam Zokhawthar kawngah kalin, kawng lakah Mualkawi khuaah a peng a; ding lamah pengin Vaphai kawngah kalin peng atanga kms 10 velah he Kelkang khua hi a awm a ni.

Kelkang khua hi khaw upa tawh tak a nia; 1930 vel pawh khan sorkar hmun pawimawh tak a lo ni tawh thin niin an sawi. A ram a rem a; feh kawng chhuk chho chhia pawh a awmlo. A ram a that avangin buh ei lamah pawh khaw intodelh tak nia sawi thin anni.Tin, sipai hmun a ni thin bawk a; a hmun a nuamin thing leh mau vel pawh a la thahnem hle.

A khua hi Presbyterian kohhran khua tih mai theih tur a ni hial ang chu; Roman Catholic kohhran in hnih an awm ve tih mai loh chu Presbyterian kohhran vek niin an khuaa pa pakhat chuan min hrilh. Presbyterian kohhran hi pahnih awm vein tuna harhna thlenna hmun hi a veng sang zawka awm niin a ziding zawk anni.A khua hi a han tlangsang deuh bawk a; khaw hawi vel pawh a nuamin Burma ram lam pawh thui tak thlengin a hmuh theih a ni. Tun tum V/C election khan member pangaah Congress in V/C pali neiin sorkar na an siam a ni.

An kohhran Biak In hi tunah concreat a rel mek a niin a ruhrel chu an zo tawh a; he hmunah hian zantin inkhawm awmin an kohhran comt. ten thuchah an insawi chhawk thin.

Tuntum kan zin hi kohhran ho in thalai lam pual a a buatsaih a ni a; thalai lam pual mah nise nu leh pa bakah naupang thleng pawhin kan ni nawk tho mai.

Zing dar 5:31-ah Kawnveng (Sihphir) atangin bus pahnihin kan chhuak a; tluang taka tlan zelin Keifang kan tlan pelh hnu, kawng chhuk engemawzat kan tlan hnuin kan hma lam hla taka motor ding thup kan hmuh chuan kan ngaih a ti thalo hle. Mahse, kan zuk nan hmain an lo kal leh hman a; a lawmawm hle. Bus pakhat a lo ding a, a hma lam sawi bawiin a darthlalang a lo keh vek bawk. Driver kan zawh chuan an hmaa tlan a din thut avangin a break hman silo a; a su ta bur mai niin a sawi. A hnua ka hriat leh danin Zemabawk kohhran ho phur a lo nia; a hmaa scooty tlu avanga he chetsualna hi thleng ta mai niin a lang. A suta te pawh an zinga mi tho annih avangin thubuai hla buaiah an la ta lo hlauh. Hliam tenau chu an awm ve naa; zin thulh tham erawh a ni lemlo hlauh.

Tuirini lui kan thleng thlaa; kan chawfun theuhte thetin puar el euhin chaw kan ei hlawm a; a nuam khawp mai. Chaw pawh ei mumal loa pp tur thla lo la ngat ngat te pawh an awm hlawm in ka hria!!

Khawzawl khua kan thleng chho a; chhun riltam hun a lo ni ta bawk a; sawhchiar tui tak mai kan ei chuan hah a ti dam sawng sawng mai. Aieng tello a nih vang pawh a ni mahna.

Tichuan, tluang taka tlan zelin Champhai khawpui kan lut ta rup mai le. Venglai KTP ho hotel siamah chuan chaw tui tak kan ei a; a hmain kan chaw ei tur thu sawi lawkin a zat tur nen kan hauh lawk a ni. Hun hmasa lamah kan veng mi tho in chaw ei man pelo an lo awm nge ni, ninawm khawpa an fir erawh an ngeiawm tep. Sawi tak angin chaw leh a hmeh erawh a tui khawp mai.

Tluang taka tlan zelin zan dar sarih velah kan tum ram chu kan thleng ta. Mi chitin chitang kal khawmna hmun a nih tak avangin harhna chhima kal mah ni ila; security an uluk ve hle.

A hma lama chhungte kal an lo awm tawh avangin an thlen ina thlen ve ka duh sia; fon hmangin in neitupa hming ka zawt a; ‘Lalrinthanga’ a ti niin ka hria. Security nula I chuan Lalrinthanga an awm loh thuin min chhang. An khua chu an in hrechiang hle tih a tilangin an khaw len lemloh zia a tilang chiang hle in ka hria.

Thlen zan hian kan inkhawm hman ta lo rau rau bawk a; tawngtai pawhin kan chhuak ta lemlo.

A tukah tawngtaina tlangah chuan kan kal taa; chawhma dar 10:30-ah ‘Hmun Thianghlim’ –ah hunserh hmangin tawngtaina hun te kan hmang a; chumi hnuin mahni remchan dan ang zelin tawngtaina hmun an siam hrang hrangah chuan kan kual ta a ni.

Tawngtaina hmun hi ‘Hmun Thianghlim’ bakah Gilgal, Moria, Getsemani leh Peniel te a awm a; heng zingah hian Gilgal hi a nuam ber in ka hria. Josua leh a hoten Jeriko kulh an beih lai ang deuh khan ngawi rengin vawi ruk kan kual hnuin kan aw neih tawpin hnehna puangin Pathian kan chawimawi a; Pathian Thlarau Thianghlim pawlna kan dawng nasa hle. A hmun hi a zauh angreng avangin a group ang pawhin kual hi kan tam viau mai thin a; keimahni lo kha chu vawi ruk kual chhung pawha an au reng avangin midang thawm a rin zawk chang a awm a; kan au sual nawk nawk mai. Han nuih dar dar changte pawh a awm. Phun sual ngaihna awm lo khawpa hruaitu au hriatloh chang pawh a awm.

Helai hmunah hian a ni, vang kunga kross awmna kha ni. Mahse, lo awm tawp nia ngaih mahnise, ker chawp niin ka ngai tlat mai pek a. Ka hlut lua lemlo.

A chhak tlangah hian Moria tlang a awm leh a; Abrahama’n afapa Isaka a hlanna hmun kha a ni. Abrama thinlung thianghlim zia leh Pathian tana a inpek zia te sawiin kan leader chuan Pathian tan hian kan thil neih ang ang te ui lo tura min fuih hnuah hlim takin kan tawngtai leh a.

Getsmani-ah kan kal leh a; Lal Isua tuarna hre reng chungin kan tawngtaia; thinlung a khawih thar hle. Getsmani huan hi a tak ngeia kal tawh ka ni na a; helai hmuna ka kal hian Pathian pawlna ka dawng chhah mah zawkin ka inhria.

Hemi hnu hian a thlang lawka awm Peniel hmunah kan tawngtai leh bawk. Jakoba leh Pathian Jabok lui kaia an inbuan khan Jakoba malpui ruh a ti pelh a nih kha. Pathian chuan mal a sawm a; hming thar ‘Israela’ a lo ni ta bawk. Hetiang a nih avang hian Peniel vuah a lo ni ta a nih kha. Kan leader te chuan Pathian malsawm tlak nun nei tura min sawmin hun thar leh hming thar nei ve turin min fuih hnuin kan tawngtai ve leha; tawngtai pawh a kal hle.

Moria leh Peniel inkarah hian tawngtaina tura ruahman ni chiah loin ‘Paradise’ tia vuahin hmun thengthaw nuam lai takah hmun a awm bawk. Helai hmun atang hian Kelkang khaw chhung vel pawh a lang chiang hle. Hetatang hian alawm a chunga tarlan Burma thlenga a lanna ka tih kha.

Tin, Gilgal leh Moria inkar ruam laiah hian ‘Damna Sawntlung’ an tih mai a awm a; chu sawntlung chu mi’n an ei a; mak tak maiin damna an chang thin. Miin a lei hi an lak nasat tawh avangin a kaw rul tawh a; a luhna hmun thumah awmin a chhungah hian mi sawm dawn lai an leng a ni. Tin, he hmun hming hi ‘Gilied’ tih a ni bawk. A lei hi miin la in kan ei a; a duhthawh zual deuh phei chuan an hawn hial thin. Thenkhat phei chuan an hralh hial nia sawi a awm bawk

Mak tak mai chu kan tlawh tumhnihnaah hian camera ka keng a; mahse, mihlim thenkhat a velah an lo tul nasa mai. Thlalak an khap bur mai. Kal lamin thla chu ka la theilo phawt. An phallo tih hrereng chungin hawn lam chuan ka’n la lui ale, mihlim ho chu te teng tungin chungin an let tawp mai. Eng rau emaw tak zawng a awm chiang alawm. A hmun hi he tlanga ka ngaihhlut ber a nih avangin luh leh ngei ka duh si, mihlim ho khan min lo hria anga; min hau hrep mai ang tih ka hlauh zia kha.

Tichuan, hlim taka Pathian Thlarau Thianghlim pawlnaa hun kan hman hnuin zan thum kan riah hnuah kan khua panin tluang takin kan haw leh ta a ni.

Kelkang khuaah hian tui a harsa hle mai a; PHE dept. lamin tui an supply reng a; a ziaawm phian. Tin, a hna chak vaklo mahse, khaw daiah tuikhur a awm ve bawka; a lun thei char char hle. Khawlaia mi pakhat ti ti ka hriat dan chuan ‘Tui hi an harsa em em paw’n ka hrelo. Hetiang zat hian min rinpui ve sela khawi veng mah hian kan dawl loang,’ a ti. A dik thawkhat viau in ka ring.

Tunhmaa mihlim kalta thenkhat thusawi an sawichhawn dan chuan “Kelkang khuaah hian buhfai a la sur dawn,” an ti a ni awm a; mikhual kalte hian buhfai hi kan ei tawk aia tam hret zel kan pai hlawm thin avangin buhfai chu an hnianghnar viau maia; mihlim ho thusawi kha a thleng dik taa ngai pawh an awm hial. A ni reng lah taka; buhfai bag an tiang er ur hlawm mai a. Retailer paw’n buhfai hralhna tur an hrelo hial niin thu uar zual thenkhat phei chuan an sawi.

Ka ngaihtuah mai mai a; a khua amite hi an rau vek kher awm siloa; thenkhat chuan an ning ngawt ang tih hi.

Zan inkhawmah upa hoin thuchah an insawi chhawk thin a; (mikhual hi pastor chin lo chu rawngbawltu lar tak pawh nise an puangzar zen zen lemlo) Bethel tlangah khan hetiang deuh bawk hian upa ho khan hun hi an hmang thin bawk a ni. Tin, tawngtaina hmun hrang hrangah te khan an kohhran hruaitute tihdan hrelo leh mi chitin chitang kalkhawm kan ni bawka awmherh deuhte vengin a khattawkin an inzar pharh bawk.

Thilpek pawh hi nihnih chauh kan cham chhung khan mi thahnemngaite atangin nuai a chuang ve ve a; hei vang hian kohhran ang zawng chuan an harsat phah lemin ka ring loa; mahse, kohhran a a kul ataia inhmang chin chuan an tuar ve phian chuan ka ring. Lo neia ei zawng anni tlangpui sia; hma pawh an lak theihloh phah dawn a ni. Mahse, hetih mek lai hian member satliah ho erawh an leh awl phian lawi. Zan inkhawmah lah mikhual ho an kian duh thin bawk si.

‘Kelkangah kal kher a ngai lo’ tih leh a kaltena kan zawhna dawn tam tak chu ‘I han kang zo em?’ tihte hi a ni awm e. Ni e, Kelkang kal hi tullo nia ngai tan chuan a tullo viau reng bawk a ni. Mahse, tha ka tihna ve chu ka tawngtai tam phah na kha a ni. Mahni thuin in lamah ka peih der silo. Tin, ‘kang zo’ tih lai hi chu tlema chang chhah (thlarau) deuh tan lo chuan ka hrethiam ve mang der lo mai.

A chunga sawilan tak ang khian Kelkang khua hi thingtlang khaw hla tak mah nise, an in leh lo te a changkang angreng phian. Pathianin khaw mipui te a duhsak hle. Leiah Vanram an tem lawk a ni ber e.

Kelkang harhna ropui tak chhim tura kal hi kohhran hrang hrang 500 vel lai kan ni tawh a; phai lam mai bakah foreign atang pawhin kal hi a khattawkin an awm ve reng bawk a ni. Engtia rei nge he harhna hian a thlen dan tur hriat a la ni lo a; an la kal belh zel turah pawh ngai ila, a sual lo ang.


Kan Sâwm Hlawhchham Ve Mai Ang Em?

$
0
0

1. THU KAMKEUNA
Țumkhat chu Mizorama Thuziak lama lâr tak pakhat hi Kohhran-in Thuhriltu atân rawih kan duh a. Sâwmna Lehkha-te kan thawn a. Min rawn chhân dân aţang chuan, beisei awm riauva kan hriat avangin an khuaa va kal a, va sâwm ngei ngaia kan hriat avangin Zan 2/3 riak turin kan kal ta a. Mahse, ni 2 zet kan inkawm hnu chuan, kan sâwmna leh kan ngenna chu a tih-hlawhtlin theih loh tur thu min hrilh chiang ta a ni. Keimahni (a Sâwmtute) thiam loh a awm lova, amah pawh fellohna leh sawisel tur, ngaihţhatlohna tur thil langsâr engmah a awm lo.

Mahse, min chhânna chu, “Hetiang langsâr rawngbawlna lam hawi hi ka duhloh avangin hmânah pawh mi ka kian tawh a, tunah hian kha kha ka la let leh thei tawh lo. A thiang lovin ka hria” a ti ta tlat mai a ni!! A tirah chuan kan ngaihdân a ni lo viau a. Mahse, kan ngaihtuah thui deuh hnu chuan, a rilru ţhat-zia, zau zia leh a ngaihtuah thui zia leh a rilru ngheh zia kan ngaihtuah chhuak a, kan chhuang rilru ta hle zawk a ni.

Khawvelah chuan, kan hnena awm-a function/program min hmanpui tur te, min ţanpui tur te, min thlamuan tur-te hian kan duh duh kan sâwm thei lova, sâwm pawh ni ila kan hlawhtling vek thei lo. Keimahni a Sâwmtute vang emaw, kan Sâwma-te vang emaw-in kan intawng remchang thei ţhin lo a ni. Keimahni lamin kan zir ngang loh vang emaw, anmahni lam an lian lutuk emaw a nih phei chuan kan tân beisei ngam loh tur thlengin an kat nuk mai a ni.

Chutiang a nih lai chuan, Lei leh Vân Lal, Pathian Fapa Isua Krista dinhmun erawhchu a danglam hle mai. Amah beiseitute tân leh amah mamawhtute tân chuan PEON ang hialin a inpeih sa reng a. A Sâwmtute leh Amah Beiseitute a tih-beidawn emaw, a tih-hlawhchham emaw sawi tur kan hre ngai lo!!!

2.1. LAL ISUA CHU MIN AWMPUITU ATÂN SAWM THEIH RENG A NI
Khawvelah chuan, keimahni (a Sâwmtute) dinhmun-in a zir loh emaw, anmahni (kan Sâwm tur-te) dinhmun-in a zir loh emaw chuan, kan duhzawng mihring kha kan hun pawimawh program leh function atân kan sâwm ngawt thei lo. Kumin January 26, 2015 khân, “Super Power” tih hiala koh U.S President, Barack Obama chu Indiaah Republic Day min hmanpui turin sâwm a ni a, a lo kal thei mai. Obama kha Mizoram-in sâwm ve ta ila, lo kal duh eng-ang mahse, a lian lutuk a, a lal lutuk a, neuh neuh a tam lutuk a, a lo kal hnaisai lovang.

U.S President chu sawi loh, kan Bharat Prime Minister, Narendra Modi tak ngial pawh hi, Saiha-a AMFU program-ah lo kal turin sâwm ta ila, a lo kal aiin, a lo kal loh a rinawm zawk. Zep ţit-ţet lovin sawi ta ila, Saiha AMFU Program hmanpui turin a lo kal piiiit lovang. A chhan tam tak awm zingah, kan Sâwm-a te leh Keimahni a Sâwmtute dinhmun inthlauh lutuk vang a ni mai. A awmzia ber chu, “Lenlai a rual lova, kan intawng remchâng thei lo” a ni ber e. Prime Minister tân chuan Saiha AMFU program chu a tê lutuk a, “ZAWH DAWRA SUK TIN” ang vel a ni, a ngaihna a awm thlawt lo!!

India ram ropui tak pawhin a duh hun hunah leh a duhna hmun hmunah U.S President hi a sâwm ngawt thei lo. U.S. President chu sawi loh, kan Ram, India ram Prime Minister ngawih ngawih pawh Saiha AMFU program-ah kan sawm hlawhtling thei dawn miah lo. Chutiang chu he khawvela Lalte dinhmun a nih laiin, Leilungte din a, mihringte min siam a, min tlan tura a taksa leh nunna kan tâna inpe zo vektu Lei leh Vân Lal Isua Krista erawhchu, Sâwm hlawhchham a awm thei lova, A rethei ber aţanga a hausa ber thlengin, lehkhathiam lo aţanga lehkhathiam ber thlengin, mifelte chauh ni lovin, misualte hlei hlei Sâwmna a ngai pawimawh emaw tih tur a ni. Tute tân pawh-a Sâwm theih a nih thu hi amah ngeiin a sawi a, “Nangni thawk rim leh phurrit phur zawng zawngte u, Ka hnênah lo kal ula, Keiman Ka chawlhtir ang che u” tiin, amahin min sâwm zawk a nih chu!!! (Mat.11:28). Lal Isua hi i harsatna leh buaina, lungngaihna leh manganna sutkian sak tur che-in, i nun-a Lal turin tih-takzetin i sâwm ve tawh em???

2.2. LAL ISUA’N AMAH SȂWMTUTE A HNAR NGAI LO
Ka tawn-hriat hi tuman huatah an châng êm lovang chu maw. Evangelist Faktea (H.Lalfakawma) lâr vang lai khân, Saiha lam khân rawih ve kan duh êm êm a. Saiha District-a Kohhran (denomination) lian ber Mara Kohhran leh Kohhran Pawl dangte inthurual khân, Evan. Faktea chu Saihaa Rawngbawl turin an va sâwm a. Mahse, Evan. Faktea hian “Khawpuiah chauh rawngbawl turin Pathianin a koh thu leh Saiha-ah chuan a lo kal theih loh tur thu” a lo hrilh a, an mitirh-te kha beidawng takin an lo haw a ni. Khatihlai kha chuan Aizawla Evan. Faktea rawngbawlna kha a ropui bawk a, Thingtlâng lam (Zo khaw lam) chuan kan chang thei lova, kan Sâwm hlawhtling thei lo a ni ber e.

Khawvela Lalte, Miropuite, President, Prime Minister, Governor, Chief Minister, MLA, MDC leh Revival Speaker/Evangelist leh Zaithiam lâr tak tak-te pawh kan Program min hmanpui tura Sâwm hlawhtlin an har êm êm laiin, Lei leh Vân Lal, Pathian Fapa Isua Krista erawhchuan, Amah Beiseitute leh Amah Mamawhtute tân engtik lai pawhin a inpeih reng a. Țhenkhat chuan Lal Isua (leh Thlarau Thianghlim) hi PEON ang hialin kan hmang a, kan duh duh ti turin kan hrilh a, kan tir-kawi nasa ngang mai a tih theih hial awm e.

Tin, khawvela milian leh miropuite chuan, anmahni Thlangtlingtute, Chawmseiliantute, Duhsaktute leh Țantute tih-beidawn châng an ngah mai. Anmahni dik loh vang emaw, midang (mipui)-te thiam loh vang emaw chu a ni ngei ang. Chutihlaiin, Lal Isua erawhchuan, Amah Sâwmtute leh Amah Beiseitute a tihbeidawn thu emaw, a tih-hlawhchham thu emaw sawi tur leh hriat tur a awm hauh lo thung!!! Min Țanpui leh min Chawisân sauh sauh duhin, “In thinlung mangang suh se; Pathian in ring e, kei pawh mi ring ve rawh u. Ka Pa inah awmna tam tak a awm a, a awm loh chuan ka hrilh tawh tur che u a ni; in tân hmun siamin ka kal dawn hi. Tin, in tân hmun ka han siam chuan ka lo kir leh ang a, ka hnenah ka la ang che u; ka awmnaah nangni pawh in awm theih nân,” tiin min chah zui lawm lawm a ni (John 14:1-3)

Fakna Hla chuan, Lal Isua danglam bik zia leh ropui bik zia chiang deuhvin hetiang hian a sawi a, “Kan Isua ang ţhian dang rêng an awm lo. Kan sual ngaidam thei mi dang an awm lo. Amah tluka inngaitlâwm an awm lo. Kan hnêna awm loh châng ni a awm em? Min thlamuan theih loh zân i hre ngai em? Chu Țhian ţha chuan mi a thlâhthlam ngai em? Mi sual a hnarte pawh i hre ngai em? Chu Chhandamtu ang chu mi an awm em? A chhandam zawh loh mite an awm em?” tiin (KHB 134).

2.3. KAN HNÊNA AWM TURIN LAL ISUA I SÂWM VE ANG U
Bible-a kan hmuh angin, Emau kawnga kal mêk Zirtirte khân hrechiang lovin Lal Isua kha an hnena riak a, châm ve turin an lo sâwm a, an va ti-fuh tak êm!!! (Luka 24:13-32, Marka 16:12-13). Liandova-te unauvin, mite duhloh rethei leh hri ţha lo vei emaw kan mikhual an tih laia Lal hausa leh thiltithei Lersia an lo mikhual reng ang khân, Lal Isua sâwmna châng hre lova hnar ta te, mikhual pangngai emaw ka thlen an tih laia Lal Isua lo thleng ta si te hi Zoramah hian chhungkaw engzât tak awm ang i maw???

Zoram hian harsatna lian tak tak leh boruak mak tak tak a hmachhawnin, a tawng chho mêk a, a tawng zel dawn. Kan Ram leh hnam dinchhuahna turah te, kan chhungkaw harsatnaah te, mimal harsatnaah te, eirûk chungchangah leh, zu leh damdawi hmansual leh hmeichhiat-mipatna hmansual chungchangah te hian, kan buaina leh harsatna min sutkian-sak tura Lal Isua sâwmna châng kan hria em le? Țawngkam-a sâwm satliah mai mai a ni lo. I Thinlung chhungril ber aţangin Lal Isua hi i sâwm tak tak em? tih hi a pawimawh. Hei hian kan nun-a Lal tur leh Thu nei tura sâwmna te, mahni taksa ngeia Pathian tâna inhlan-zuina thlengin a huam a ni (cf. Rom 12:1-3).

Mizo Bible-a inziak, “KÂ-IN AN CHELH A, KAN HNÊNAH AWM TA CHE; KHUA A TLAI DÂWN TA A, NI PAWH A TLÂK DÂWN TAWH HI” tih-a “KÂ-IN AN CHELH A” tih lai tak hi Mizo-ţawnga a inziak dân ang hi chuan a sawitum a phawk zo lovin, a pâwn-lâng lutuk hretin alang (Luka 24:29). A ţawngbul lamah chuan, Greek “parebiasanto hman a ni a. English-ah pawh, “they urge him strongly” or “constrained” tia dah a ni. A ţawngbul chuan, “thupe-a tilui, nasa taka thlêm leh taksa ngeia tir-lui, etc.” (compel, oblige, force physically, pressurize, persuade, push, provoke, insist, persist, etc.) tih te a huam a ni. Kan sawi tum ber chu, “EMAU KAWNGA KAL MÊK ZIRTIRTE, LAL ISUA SÂWMTUTE KHÂN ŢAWNGKAM ŢHA SATLIAH MAI MAI NI LOVIN, TIH TAKZETIN, NASA TAKIN AN HNÊNA AWM TUR HIAN AN NGEN CHIAM A NI,” tih hi a ni.

I mimal harsatnaah te, in Chhungkaw harsatnaah te, i fate chungchanga i harsatnaah te, i nupui/pasal chungchanga i harsatnaah te khân, Lal Isua hnênah tihtakzetin, nasa taka ngen-in i thlen tawh em? Lal Isua hi i harsatna sut-kian pui tur che leh, i lungngaihna chhâwk tur che-in i sawm tawh em? tih hi lo in-zawt ang che. JAKOBA ANGA, “MAL MIN SAWM LOH CHUAN KA THLÂH LOVANG CHE” TIA, NGENNGAWL TAKA, TIHTAKZETA PATHIAN I DAWR CHUNG PAWH-A CHHANNA I HMU LO FO A NIH CHUAN, AMAH PATHIAN NGEI CHU I DEM DAWN NIA (Gen.32:26). Thinlung keh-chhiaa tihtakzeta Lalpa au-tu hnênah Pathianin a khawngaihna hmêl a thup ngai lo, “KA HMING PU KA MITE CHUAN INNGAITLÂWMA AN ŢAWNGŢAI A, MIN ZAWN A, AN AWM DÂN SUALTE AN HAWISAN CHUAN, VÂN AŢANGIN KA LO NGAITHLA ANG A, AN SUALTE KA NGAIDAM ANG A, AN RAM CHU KA TIDAM LEH ANG” tia Pathian Inpuanna leh Thutiam ropui tak hi ala ding reng a ni (2Chro.7:14).

3. THU TLÂNGKAWMNA
Khawvel hian changkân lam a pan zel ang a, mihringte pawh kan changkâng chho zel ang. Ram leh hnam inkaihhruaina dân leh administration te pawh a ţha tulh tulh ang. Amaherawhchu, KHAWVEL HI SETANA THUHNUAIA AWM A NIH TLAT AVANGIN, KHAWVEL CHANGKÂNG ZELAH HIAN SUALNA PAWH A CHANGKÂNG VE ZEL ANG. Țawngkam mawi lo ni suh sela, “KAN SUAL DÂN A CHANGKÂNG TULH TULH ANG A, KAN BUAI DÂN A CHANGKÂNG TULH TULH ANG A, KAN THIH DÂN PAWH A CHANGKÂNG TULH TULH BAWK ANG” tih hi kan hriat rêng a ţul. Bible-in a lo sawi lâwk tawh angin, Ringtute pawhin rinna leh thlarau lam thil hi kan hlamchhiah chho tial tial dawn a, kan thlarau nun leh rawngbawlna te pawh a sâng lam ai chuan, a hniam tulh tulh dawn a ni (2Tim.3:1-9, 2Pet.3:1-18, 1John 2:15-17). He Thudik hi Khawvela Church/Mission History aţangin a lang chiang hle.

Rawngbawlna kan thlir dân dal tawh zia hi kan hre thei mai awm e. KUM 100 CHU SAWI LOH, KUM 50 VÊL KAL TÂA PASTOR-TE KAN THLIR DÂN LEH KAN HMUH DÂN TE, AN INPÊKNA (COMMITMENT)-TE KHA NGAIHTUAH LET ILA, VAWIIN-A KAN HUN HMAN MÊK NÊN-A KHAIKHIN CHUAN INTHLAU TAK A NI. SORKAR HNA A VÂNG TIAL TIAL A, HLAWH TLÊM-TEA, RETHEIH THLANGA LAL ISUA ZUI A, HUN PUMA HARSA TAKA RAWNGBAWLNAA INHMAN RAL VEK CHU… CHONA LIAN TAK A NI TA!!! ZORAM, “KRISTIAN 100%” TIA INCHHÂL RAMAH PAWH HIAN, MAHNI HREHAWM PAWISA LOVA NITIN-A KRAWS PU-A LAL ISUA HNUNGZUI TUM CHU MI-Â NIH AN HLAWH TA NIIN ALANG!!! Dema anga Rawngbawlna tlâwm santute pawhin, inthlahrung hauh lovin mahni duhzawng Bible châng kan fawm-khâwm a, mahni nungchang milh-in Bible kan hrilhfiah ţan ta a nih hi!!! Zoram Ringtute hian kan nun-a Lal turin Lal Isua kan sâwm nawn mawlh mawlh hi ava ţul tehlul êm!!!

Hetiang hun harsa leh thim kan tawn chhoh mêk lai hian, Kohhran-ah Thlarau Thianghlim pâwlna leh chakna leh ei tûr i hmu tlêm ţan a nih chuan, in chhungkua tal kha ngaihtuah ang che. I chhungkua tal vêng la, humhim tum ang che. Chhungkaw kima Chhandamna Lawnga in lawi vek theih kha a pawimawh ber!! Israel mipuiten, “David, i chhungkua ngaihtuah mai rawh” an tih ang khân, Nangmah leh i Chhungkua vêng him turin, Sâwmtute hnar ngai lo Lal Isua hi thinlung chhungril ber aţangin… “KAN HNÊNAH AWM TA CHE” tiin i sâwm ve ang u.

(((He Article hi April 5, 2015, Easter Sunday-a Saiha Kohhran-a Hun Ruat ka nih anga Sawi Tura Ka Inbuatsaih vek tawh, Mahse, ka Zin chhuah tâk avanga ka Sawi hman tâk loh a ni a. Tlai khaw hnu-ah ka rawn “Tlailam Umpâwng Pâr” veleh hnuhnawh a ni e)))

Lalpa Tlâng Ruat – Kêlkâng Harhna (Tun Leh Nakin)

$
0
0

1. THU KAMKEUNA
Kan Tisa leh Thlarau lam Nun atân hian Lalpa min ruatsak, Lalpa inpuanna, Lalpa min pek ngei hi a awm a ni tih kan chiang ţheuhva. Tunlaia Kêlkânga Thlarau Thianghlim Hnathawh ropui tak pawh hi chung zinga pakhat chu a ni. Tuna Kêlkâng Harhna kal mêk hi June 13, 2013 aţanga inţan tawh nia sawi a ni a. Vawiin thlengin Chhimtu an pung tual tual a, Pathian Hnathawh a zual tulh tulh emaw tih tur a ni. Kêlkânga Harhna thleng chungchâng hi Mipui vântlâng hnuailam aţanga Sakhaw hruaitu mi pawimawh tak tak kâ aţangin, țawngkam leh ziakin, Fakna leh Selna, Fak-mawitu leh Sawi-hnawmtu hmuh tur leh hriattur an awm reng a. Kei pawhin, Kêlkâng Harhna Chanchin ka hriat tirh aţanga ka rilru-a Pathian thu rawn awm leh vawiin thlenga châm reng mai sawichhuah ve tawh ţha-in ka hria a. Pathian Thlarauvin min pâwlna leh min kawhhmuhna kaltlanga Pathian Thu ka zirna aţangin ka rawn sawi dawn a. Chhiartuten rilru-a Țawngţaina nen-a in ngaihtuah-zui ngei ka ngen che u a ni.

2. TUNLAI ZORAM TÎTÎ – KÊLKÂNGA PATHIAN HNATHAWH ROPUI!!!
Tunlaia Kêlkânga Pathian Thlarau Thianghlim Hnathawh hi ava ropui êm!!! Pathian Hnathawh mak zia leh ropui zia hi sawiin a siak lo ve. Bible-in Kohhran/Ringtute Awmdân tur (Model Church) a sawi tam tak kha Kêlkângah hian a thleng dik mêk a ni, “Tin, Tirhkohte zirtirin, inpâwlin, chhang phelin, ţawngţaiin ţhahnemngai takin an awm reng a. Tin, mi tinin an hlau ta a; Tirhkohte chuan thilmak leh chhinchhiahna tam tak an ti a. Tin, a ring apiang chuan engkim an inţawm hlawm a, an ro te, an sum (THIL NEIH)-te an hralh a, an châkkhai daih lek ţheuhvin an zaa hnenah chuan an sem ţhin a. Tin, ni tin rilru hmun khatin Pathian biak inah chuan ţhahnemngai takin an awm ţhin a, an in lamahte pawh chhang an phel a, hlim tak leh lungawi takin an chaw an ei ţhin a, Pathian an fak a, mi zawng zawng lawmzawngin an awm ţhin. Tin, a chhandam mêk apiangte chu Lalpain ni tin an hnenah a teltir zel ţhin” tih kha a takin kawng tam takin a thleng dik a ni (Tirh.2:42-47).

(1). Kohhran PAWL ram indaidanna a ţhiat vek. PATHIAN CHIAH AN DAH LAL BER. (2). Speaker ram a ţhiat vek. SPEAKER NGAIHSȂN BIK TUR AN AWM LOVA. PATHIAN CHU SPEAKER A NI. (3). Pathian Hmanrua a Tlâwm Hle. LEI-TLANG LEH MAHNI-A ȚAWNGȚAIA PATHIAN DAWR A NI TAWP. (4). Kêlkâng Khua-te Inpêkna ropui-zia sawiin a siak lo. Mikhual ringawt an buaipui a, mahni mimal Hna an chawlhsan vek a, Thawhlawm lah a bîk takin an khawn chuang si lo!! June 2013 aţangin Zân tin an Inkhawm a, an Thiltih leh an Inpêkna hian THLARAU THIANGHLIM CHU HNA THAWK LO THEI LOVIN A SIAM A NI.

(5). Taksa leh Thlarau Damna mamawh tam takin Damna an chang a. Mimal, Chhungkua leh Kohhran hrang hrang aţanga kal, Taksa leh Thlarauva damna chang, hlim haw an tam hle. Hei hian an awmna Kohhran-ah Thlarauva harhna leh hlimna a thlen zel a. Zoram Kohhran hrang hrangah, Mimal, Chhungkua, Khawtlang leh Kohhran-ah pawh a Țha zawngin nghawng a nei chho mêk a ni. (6). Aizawla Kohhran tam tak chu Zân tin deuhthaw-in an zaikhawm a, Thla 3 Zaikhawm tawh te, Thla 1 aia tlêm lo Zaikhawm tawh-te an ni tlângpui. Hetiang khawpa an Zaikhawm rei a nih chuan, ZAIHRUAITUTE inpêkna a ropui hle tih hi sawi tel hrâm a ţul ka ti.

2.1. LALPA’N TLÂNG A RUATSAKAH CHUAN AN KAL TA A
Matt.28:16-20-ah chuan, “Tin, Zirtirte chu… Lalpa’n Tlâng a ruatsakah chuan an kal ta a” tih kan hmu a. Vâna a lawn dawn khân, Lal Isua’n Tlâng a ruat bikah ngei chuan Apostolte (Zirtirte) kha kal turin a hrilh a. Apostolte khân, Lal Isua, Lei leh Vân Lal hnên aţanga Thupek & Thiltihtheihna an dawng duh a nih chuan, Lal Isua’n kal tura a tihna hmun – Lalpa Tlâng Ruatah ngei hian an kal a ngai a ni.

Mimal, Chhungkua & Pawl (Kohhran)-ah hian, Pathian Thiltih, Kan Nun/Rawngbawlna/Hnathawh tur hi LALPAN A RUATNA HUN LEH HMUN A AWM VEK. A Hmun hlat zawng te, a nghah chhung a rei leh sei emaw, a Thawh hun chhung a tawi leh sei chu a in-ang lovang. A PAWIMAWH BER CHU LALPA TLÂNG RUAT A AWM A, CHU CHU HRIAT A, PAN A, KAL A, THLEN NGEI NGEI A NGAI, TIH HI A NI.

1Lalte 19:1-18 kan chhiar chuan, Zawlnei Elija chu Lalnu Jezebeli Hlauvin a tlânchhia a, Pûkah a birû a. Mahse, Pathianin, “TLÂNGAH SAWN LALPA HMAAH VA DING RAWH…” (19:11) tiin a ko chhuak leh ngat a nih kha. Pûk chhunga a bihrûkna hmunah khân Pathianin a be thei reng a, Mahse, a be nghal mai lo tih kan hria. Zawlnei Elija hi Pathianin a biak theih nân leh Pathian Aw a hriat theih nân, PATHIANIN A RUATNA HMUNAH, TLȂNGAH NGEI DING TURIN PATHIANIN A KO CHHUAK A. PATHIANIN A RUAT HMUN KHER KHA ELIJA’N A PAN A NGAI A NI.

Zawlei Elija hnena Pathian Inpuanchhuahnaah hian Thil Chhinchhiah tlâk tak leh kan Zir tur pawimawh tak mai a awm. Elija hnena Pathian a rawn inlâr hma hian, THLIPUI, LIRNGHING LEH MEI ALH nasa tak leh râpthlâk tak a lo thleng hmasa phawt a. Mahse, heng Thawm ri bêngchheng leh thawm hlauhawm leh chhiatna râpthlâk takah hian “LALPA A AWM LO” tiin a inziak a ni. Helai Bible châng sawi tum hi kan chian a ngai khawp mai. Heng Thlipui te, Lirnghing te leh Mei alh te hi LALPA THILTIHTHEIHNA LEH LALPA CHÊTNA VEK A NI. MAHSE, PATHIAN INPUANCHUAHNA TAK TAK A TLING LO, A HMANRUA MAI AN NI.

Zawlnei Elija hnena Pathian inpuanna tak tak chu Thlipui, Lirnghing leh Mei alh reh hnu-a, reh ţhiap, engkim a reh vek hnu-ah, beidawn tawpah, a tawp-khâwkah Pathian a rawn ţawng a, Elija’n Pathian Aw a hre ta chauh a ni. 1Lalte 19:12, “Aw dam diai hi a lo chhuak a… Hetah hian engnge i tih Elija?” tiin.

Sam 46:10-ah chuan, Kora Fapate Fakna Hla, “NGAWI ULA, PATHIAN KA NI TIH HRE RAWH U” (Be Still & Know That I Am God) tih kan hmu a. Hei hian, Mahni (mihring) lam kan ţawng tam lutuk te, kan chêt tam lutuk te, thawm kan ngah lutuk te, kan lansâr lutuk te hian Pathian Aw hriat a harsat thu a sawi a. Mihring lam thiltih reh hmak, ngawih hmak a, Thinlung zawng zawnga Pathian Aw kan Ngaihthlâk a, kan Zawn a, kan Duh tak tak a, kan Châk tak tak Hnu-ah chauh Pathian Aw leh inpuanna hi a hriat theih chauh ţhin tih a rawn tichiang a ni. Hei hi a takin Kelkângah a thleng mêk.

Kêlkâng Harhna Chhimtu Tumahin, Speaker Thusawi a ţhat êm avang te, Counselor-te Pathian Thusawi a fiah êm avang te-a Pathian khawngaihna an chan thu an sawi hriat tur a awm lo. Chutih ahnêkin, Kêlkâng Harhna Chhimtu reng rengin, MAHNI LEH PATHIAN INKAR CHAUH A PAWIMAWH-ZIA LEH A ȚUL ZIA HLIR HAHÎP-IN AN SAWI A NI. Speaker/Counselor Thiam & Țha lam a ni tawh lo. MAHNI LEH PATHIAN INKȂR A FEL LEH FEL LOVAH A INNGHAT A. PATHIAN AW HRE TUR LEH NGAITHLA TURIN MAHNI LAM INPÊK PUMHLUM A NGAI A NI.

Zawlnei Elija kha, TIH-TUR PAWIMAWH (MISSION THAR) A PÊK DAWN AVANGIN, TIBUAITU EMAW, CHHUANLAM TUR LEH SAWI VE TUR DANG AN AWM VE PATHIANIN REM A TI LO. Fakna Hla Siamtu chuan, “Awm zawng zawng an ral hunah pawh, Awma ka ta a ni” a lo ti a. Min Tihnawktute, Min Tibuaitute, Min Dâltute, Chhuan tur te, Chhuanlam tur te, Sawi tur kan neih zawng zawng-te hi an tawp a, an ngawih ţhap a, an reh ţhiap hnuah, Pathian a lo lang chauh ang. Ringtute hian Lal Isua kan Țawng khalh a, kan Tih-khalh a, kan Ropui khalh vek ţhin. A Lâng tur zawk hi kan lo Tlatlum zawk a, a Tlatlum tur hi a Lâng zawk ţhin, “ROPUIA A LAN HUN A PIANGAH ROPUIIN KAN LANG VE ANG” tih hi a pawimawh lai ber chu a ni. Chuvangin, “Min Tihnawk apiang leh Sual keimahnia bet tlat chu i dah ve ang u…” tih hi a THUNAWN atân kan sak fo a ţul (Heb.12:1-2).

2.2. HE TLÂNGAH HIAN IN AWM REI TÂWK TAWH E
Deut.6:1-8-ah chuan, Israel fate Horeb (Sinai) tlânga an awm chu Pathianin, a tirchhuak ta a, “He Tlânga hian in awm rei tâwk tawh e, kal chhuak tawh rawh u” tiin, a tir chhuak ta a ni. Sinai tlâng hi Mosia’n Pathian hnên aţanga Thuthlung a lâkna a nih avangin Israel faten an ngaisângin, an ngaina a, an ngaihlu êm êm a ni. Chuvangin, Pathian pawhin an rilru hria-in, Israel fate hi he Horeb Tlângah hian rei tak a awm tir a, an awm rei thawkhat viau niin a lang.

Mahse, Horeb Tlângah hian an awm kumkhua thei dawn lo tih Pathianin a hria a. Tih tur pawimawh lutuk mai, ram lâk tur an nei a, chawl hman an ni lova, muang châng thei pawh an ni lo tih a hria a ni. Helai thu hian, Pathianin a Hmanrua a thlâk fo ţhin tih a rawn nemnghet nghal bawk. Thil awm tawh chauh hmanruaah a hmang lova, Thil awm lo-te nên lama hmanruaa hmang theitu Pathian a ni tlat avangin, an Hmuh ngai loh ram leh hnamte chu hneh tura an pan a, an kal a ngai a ni (1Kor.1:25-31).

Zoram pawh hi thlir ila, Speaker Ropui tak tak & Camping ropui tak tak-te a reh țan tawh. Hei hi Speaker leh Camping ţhat loh vang a ni lo. El-Bethel vâng lai te kha Pathian hnathawh ava ropui êm!! Mahse, khatiang ang te kha a thleng leh tawh lo. A Khua-khuaa, Kohhran tih-bik awm lova Camp nuaih nuaih te kha a awm tawh lo. El-Bethel rah-chhuak te kha duhawmin ţha hle mahse, Lalpa’n Hmanrua atâna a hman hun a tawp tlat tawh!!! Hmanraw dang a nei leh tawh a ni. Chutihlai erawhchuan, he Lalpa Hmanrua Kêlkâng Harhna hi heti reng hian a awm dawn lo, a Petu Lalpa ngeiin a Hmanrua a thlâk hun ala awm dawn a, “KÊLKÂNGAH HIAN IN AWM REI TAWK TAWH E, KAL CHHUAK TAWH RAWH U” a tih hun hi ala thleng dawn a ni.

An sawi dânah chuan, Kelkâng Harhna hi June 2013 aţanga inţan tawh a ni a. Eng chen nge ni ang?? tih chu Lalpa thu a ni. Deut.6:1-8-a kan hmuh angin, Israel fate HOREB (SINAI) TLÂNGA REI TAK AN AWM CHHAN CHU- RAL DO TUR LEH RAM LA TURA AN INBUATSAIHNA A NI. Mosia kaltlanga Pathianin Kalchhuak tura Thu a pek 12-te hi a chiang khawp mai – (1). Kal chhuak ula, (2). Amor ho tlâng ramah leh a chhehvel zawng zawngah, (3). Araba-ah, (4).Tlâng ramah, (5). Phai ramah, (6).Chhim ramah, (7).Kanan hote awmna Tuifinriat kamah,( 8). Lebanonah, (9).Luipui Euphrates lui thlengin, (10). Ram chu ka pe Tawh Diam a che u, (11). RAM CHU VA LUAH ROH U, tiin.

HOREB (SINAI) TLÂNG PIAHAH HIAN PRACTICAL, ACTION, A TIH-A TIH NGAI, PIAH LAM RAM RAWNGBAWLNA PAWIMAWH TAK A AWM A. HNEH ZEL TUR LEH PATHIAN THUPEK HLENCHHUAK TURA ISRAEL FATE KHA AN KALCHHUAH A NGAI A NI.

Pathian faka hlim, lawm & lâm hi ava nuam êm!!! A țha lutuk, tih zel tur a ni a, tih theih ngei pawh tum tur. Kohhran hi hetiang hi ni reng mai se, ava nuam dawn êm!! Kêlkȃng Harhna pawh hi miten Tisa & Thlarauva damna an chang zel ang hian, hetiang hi ni reng mai mai se… tih chu duhthusam a ni. Thlarau Thianghlim chêtna hmun leh a zalenna hmun leh a Thiltihtheihna a awmna hmun chu a nuam a ni!! Kalsan leh Chhuahsan hi a huphurhawm ngawih ngawih. Hmêldanglamna Tlângah, Tirhkoh Petera pawh khân, “Lalpa, kan tân heta awm hi a ţha. I duh chuan hetah hian bâwkte pathum ka khawh ang; i tân pakhat, Mosia tân pakhat, Elija tân pakhat” tiin rawtna a lo siam hial a nih kha (Mat.17:4).

MAHSE, HEI HI KAN HRIAT RENG A ȚUL. A CHUNGA PATHIAN THUPÊK AŢANGA LANG CHIANG ÊM ÊM CHU, HLIM/LAWM/LÂM/KÊLKÂNG HARHNA HI SETANA RAL DO TURA RAMRI-A KAN INBUATSAIHNA A NI. HLIMNA/LAWM/LÂM/KÊLKÂNG HARHNA PIAHAH HIAN RALDO KAN ȚAN DAWN CHAUH A NI. LÂM-TUAL/HLIMNA HMUN-AH TRAINING, RÂLTHUAM, CHAKNA (EI ȚHA ȚHA) KAN LA MÊK A NI. LÂM-TUAL/HLIMNA PIAH-AH (PIAH LAM RAMAH), MAHNI INHNEH ZEL LEH SETANA BEIH A, HNEH ZEL A NGAI DAWN A NI.

2.3. HE TLÂNGAH KHER LO PAWH…
Samari Hmeichhia nena an inbiaknaah Amah Lal Isua ngeiin a sawichhuak a, “HMEICHHIA, HE TLÂNGAH KHER LO PAWH, PA CHIBAI AN BÛK HUN A THLENG DAWN…” tiin (John 4:21-26). Judate chuan, Jerusalem khawpui leh Jerusalem Temple-ah chauh Pathian a awm a, a inpuang ţhinin an hria a. Ram hla takah Saltângin awm mahse, Jerusalem chu an theihnghilh palh hial pawh an hlauva, “Aw Jerusalem, ka theihnghilh che chuan, ka kut dinglam hian a thil thiam hi theihnghilh ve rawhse. Ka hriat rêng loh che chuan, ka lei hi ka dangah bet tlat rawhse; ka hlimna ber aia Jerusalem ka duh zawk loh chuan” tiin chhechhamin an intiam hial anih kha (Sam 137:5-6).

Lal Isua’n Jerusalem kher lovah pawh Pathian chibai an bûk hun a thlen tur thu a sawi khian, ‘Jerusalem leh Jerusalem Temple-ah khân Pathian a awm tawh lo,’ a tihna lam a ni lo. Judaten Pathian Inpuanchhuahna Hmun an ngai zim lutuk (Jerusalem-ah chauh Pathian awm nia an ngai) leh an ngaihdân dik lo kha a rawn sawifiah zawk a ni.

Hmanrua hi a rei lutuk chuan a hman tlâk tawh ţhin lova, thlâk a ngai ţhin. A Hmantlâk tawh lohna chhan hi A Petu Pathian vang a ni lova, A HMANRUA LEH A DAWNGSAWNGTU MIHRINGTE VANG ZAWK KHA A NI. Cellphone ka neih hmasak ber chu, Kum 2001 khân a ni a. Bangalore-ah, M.Th ka zir laiin Rs.2600/- NOKIA 3310 (Black & White) ka lei ve a. Duhthlan tur model dang pawh a awm lo. Color pawh ala chhuak lo. Tunah erawhchuan, Cellphone changkâng tak tak Rs.60,000/- chuang man lai te pawh a awm tawh zuk nia!!! A Hmangtu-tur duhthusam ang siam kha Company thil tum a ni.

Pathian Hmanrua rêng rêng hi, A PETU PATHIAN AIA A HMANRUA KHA KAN PATHIAN DAWN EMAW, KAN HNE (NING/NGAIAH NEI) EMAW A NIH CHUAN, PATHIANIN A HMANRUA KHA A THLÂK MAI ȚHIN. A châng phei chuan, Amah Pathian Thutiam Tihngheh nân, Amah Pathian ngeiin a pêk a hmanrua kha a TI-MUALPHO HIAL ȚHIN. E.g. Jerusalem & Jerusalem Temple pawh, Pathian Mitthla-tirtu tur leh Pathian lam hawitirtu tur atân a pe a. Mahse, A Petu Pathian aia an ngaihsak zawk tâk avangin Pathianin Jerusalem khawpui leh Jerusalem Temple chu a ti-mualpho a, a ti-tlâwm mai!!!

Kêlkâng, Harhna Thlenna Hmun hi Lalpa’n Hmanrua atân a hmang nasa hle mai, Pathian ropuina pawh a lang nasa. Mahse, Pathianin tâwk a tih hunah chuan ala Thlâk ve leh ang a, Hmanraw dang a rawn hmang leh ang. Hei hi LALPA REMRUAT ZEL A NI. Pathianin a Hmanrua a thlâk nachhan pakhat chu, Lalpa aia kha Lalpa Hmanrua kha kan pathian a, kan Chapopui (chhuang/uanpui) ţhin vang a ni. Lalpa Hmanrua hi Amah Lalpa Pathian aia a lansârh dawn chuan, thlâk mai kha Lalpa’n ţha a ti niin a lang.

Kan Ram, Kohhran, Bial leh Assembly/Synod Puipâte zingah pawh, Hruaitu Duhawm tak tak-te Mual an liam a, anmahni thlâktu mithar an lo awm zel ţhin hi Lalpa remruat a ni. An inthlâk zel ang, Sakawl chu Sakawlin, Sial râng chu Sial rângin a rawn thlâk zel ang. Hruaitute hian an “Hmun Ngai” (Same Post/Position/Status) an luah rei lutuk chuan, an dinhmun kha an pathian a, tisa leh thlarau lamah an dal tial tial a, mite tân ei tur an chhuah tlêm tial tial ţhin. Hei hi thudik leh tlâng hriat a ni.

MAHSE, HEI ERAWH HI CHU HRE RENG ILA. Hmanraw Thar a rawn awm tâk avangin, Hmanraw Hlui kha a Hmantlâk tawh lo tihna a ni lova, a chhia a, paih mai tur a ni, tihna pawh a ni hek lo. A Thar avang khân a Hlui kha a hlui mai chauh a ni. A Hlutna a bo chuang lo. Sap Thufingin, “Old is Gold” an tih kha a dik zawk chu a ni. Pathianin a Mite Kaihhruaina tur leh Tih-harhna atâna Hmanrua a hman rêng rêng-te hi a ţha vek a, an ţangkai vek a. Hnual-suat mai mai leh Hlui-hlawn mai mai theih an ni lo. An ţangkaina mual ala awm zel ang a, an ţangkai hunbi dang a rawn in herchhuak leh ţhin ang.

Kêlkâng Zawha Lalpa Tlâng ruat dang lo awm tur chu, Nangmah emaw, in Kohhran emaw, he kan Ram, Zoram ngei pawh hi a ni thei a ni. Pathian Thutiam a ding reng mai, “TIHNUAM TAK LEH THUAWIH TAKA IN AWM CHUAN, IN RAMA THIL ŢHA-TE HI IN EI ANG” (Isai 1:19). PATHIAN THLARAU THIANGHLIM PÂWLNA LEH MALSAWMNA DAWNGTU TUR MIHRING LEH KOHHRAN LEH RAM CHU A THUAWIH APIANG, A TIHNUAM APIANG AN NI MAI DAWN A NI. THINLUNG ZAWNG ZAWNGIN THUAWIH TAK LEH TIHNUAM TAKIN THLARAU THIANGHLIM I LO DAWNG-SAWNG EM LE???

4. THU TLÂNGKAWMNA
Khawvela ram ţhenkhatah chuan, Hlimna leh Lawmna hun an hman hnu-ah, Chhiatna râpthlâk takin a zui tih te sawi tur a awm a. Kêlkâng Harhna hi Tu-Thuhriltu rawngbawlna avang mah ni lova, Zoram-in heti khawpa a rampum huapa Harhna ropui leh mak danglam tak mai kan tawng a, kan hlawkpui a, kan chen mêk hi, en liam mai mai chi a ni lo. Ngaihtuahna thui tak sen a ngai a ni. Pathianin, he Kêlkâng Harhna Zawhah hian Eng-ang Hunah nge min luhpui dawn??? tih hi ngaihtuah tham a awm. Chuvangin, he Hun hlu tak hi hlawk taka kan hman a ţul hle. Chuvangin, Hei hi tih i tum teh ang aw…
Lalpa’n tlâng min ruat sak hi i zawng zel ang aw,
Lalpa tlâng ruatah ngei awmhmun rem i tum ang aw,
Lalpa min duhna hmunah ngei awm i tum tlat ang aw,
Lalpa duhzawng chauh tih i tum tlat ang aw,
Lalpa ram lâk tumin, harsatna kârah pawh i kal zel ang aw…

(((Adapted From My Message At Saiha Presbyterian Church On May 10, 2015 (Sunday)))

Pathian Chatuan Thil Tum.

$
0
0

*PATHIAN CHATUAN THIL TUM*
Laltanpuia Ngente (Tpa)

A hmasain he Pathian thu chang tawite atang hian eng chenin nge Pathian thu kan pawm tih i han inen hmasa lawk teh ang. Rom 11:36 “Amah atang leh, amah avang leh amah atan thil zawng zawng a lo awm a ni si a; ama hnenah chuan chatuanin ropuina chu awm rawh se, Amen.” He Pathian thu hi thinlung tak takin kan ‘Amen’ ve thei em le. Pathian thuin a sawi hi tunge hnial thei awm. Engkim mai hi Pathian tan a ni vek a, amah atanga chhuak vek a ni a, amahah bawk a hmawr bawk a ni vek bawk ang. Lal Isua thihna leh thawhlehna te kha ‘nang leh keia tan’ bil chauh emaw i lo ti palh ange, a hmasa berah chuan Pathian tan a ni a, a pahnihnaah mihringte chu kan awm ve chauh. Van ram i kai a nih chuan i tan khawngaih thil thlawn pek ropui tak a ni anga, a hmasa berah chuan Pathian siam i nih ang bawkin Pathian tan bawka chhandam i ni; a chatuan ro luah pui turin. Lei leh van siam te, mihring siam te, tlukna te, tlanna te, rinna te, chhandamna te, hremhmun te, vanram te, ropuina te, lalna te, heng zawng zawng hi Pathian atanga chhuak, Pathian vanga lo awm, Pathian tan vek a ni tih hi i ngaihtuah ngai em. Thil zawng zawng tih hian huam phak loh chin pakhat mah a nei hauh lo. Chutah chuan keini tan malsawmna leh anchhia a phum a lo ni.

‘Pathian chatuan thil tum’ tih leh ‘Pathian chatuan rem ruat’ tih hi ngaih pawlh lo ila. A pahnih hian inkawp leh in laichin tlat, mahse thil hrang daih ni si an ni. Chatuan chu kan hria a; bul tan ni nei lo tawp ni pawh nei lo. Chu chatuanah chuan Pathianin thil tum (Project) pawimawh tak pakhat a nei a, chu chu ‘Pathian chatuan thil tum chu a ni. Tin, Pathian chuan chu a thil tum chu a hlawhtlin theihna turin kawng fel tak chatuan hawlh tlang rang ruahman lawk sa a nei bawk a, chu chu ‘Pathian chatuan rem ruat’ chu a ni.

Aw le, tunah hian “Pathian chatuan thil tum” sawi kan tum a ni a. Amaherawh chu Pathian thil rel dante hi ziak ve meuh siah chuan a hre tlem ber ka ni hial si ang. Mahse ka sawi dik emaw dik lo emaw thlarau lamah hlawkna nasa tak ka chhar phah a, nangni pawhin kawng khat tala in lo hlawk pui ve chuan hlawhtling hleah ka inngai ang. Kan Pathian hi mihring finna atanga hriat fiah zawh rual a ni si lo va. Pathian chu thilsiamte hnenah a duh angin a inpuang thin a, a duh chin a hriattir a, a duh chin a thup bawk a, Pathian a nih avangin tuma hnial theih a ni lo.

* Leia vaivuta mihring a siam hma leh, Vantirhkoh ten thil an tih sual hma daih tawhah khan, van hmunah te chuan Pathian chu ropui takin a inkulh rup tawh a. A awmzia chu, mihring ngaihtuahnain a chhui theih hmasa ber ai pawha hma zawkah khan Pathian chu a ropui hle tawh tihna a nih ber chu. A ai a ropui reng reng tumah an awm lo va, a tluk pui pawh an awm hek lo.

Tichuan Pathian chu engkim chunga thu neitu a ni a, thil zawng zawng chu a ta a ni a, awm lo te nen lam a ta a ni vek a. Englai pawha a rawng bawl sak tur Vantirhkoh chhiar sen rual loh a nei bawk a. Nimahsela chung zawng zawng chungah chuan a lawm a kim thei lo va, a nun ruak hnawh khata, a chatuan hlim leh lawmna thlen thei tur, chatuan lawmna fa neih a duh tlat a.

A chatuan lawmna fa a zawnna leh a buatsaihna kawnga Pa remruat dan hi a makin a ropui takzet a, he a chatuan lawmna fa buatsaih hi a ni “Pathian chatuan thil tum” tia kan sawi chu. A duhtuiin a duh uluk em em a, a kawngte chu a felin Pathian tak a nih zia nasa takin a lan tir chiang em em a ni. Amah hretu tan chuan fak loh rual a ni lo.

Ani chu hun leh hmunin a thunun ve loh, hun chunga leng a nih avangin, van boruak zau taka ni leh thla leh arsi zawng zawng te, leilung leh a chhunga thil awm zawng zawngte a taka an lo lan chhuah hma daih khan Amahah chuan engkim siamin a awm tawh a. (Thuhriltu 3:15 Thil awm mêkte hi lo awm tawh sa kha a ni a: thil lo awm tûrte chu lo awm tawh sa bawk kha a ni; Pathian chuan a bo tawhte kha a rawn la kir leh zel a ni.)

* Leia vaivuta mihring a siam hma leh, Vantirhkoh ten thil an tih sual hma daih tawhah khan, van hmunah te chuan Pathian chu ropui takin a inkulh rup tawh a. A awmzia chu, mihring ngaihtuahnain a chhui theih hmasa ber ai pawha hma zawkah khan Pathian chu a ropui hle tawh tihna a nih ber chu. A ai a ropui reng reng tumah an awm lo va, a tluk pui pawh an awm hek lo.

Tichuan Pathian chu engkim chunga thu neitu a ni a, thil zawng zawng chu a ta a ni a, awm lo te nen lam a ta a ni vek a. Englai pawha a rawng bawl sak tur Vantirhkoh chhiar sen rual loh a nei bawk a. Nimahsela chung zawng zawng chungah chuan a lawm a kim thei lo va, a nun ruak hnawh khata, a chatuan hlim leh lawmna thlen thei tur, chatuan lawmna fa neih a duh tlat a.

A chatuan lawmna fa a zawnna leh a buatsaihna kawnga Pa remruat dan hi a makin a ropui takzet a, he a chatuan lawmna fa buatsaih hi a ni “Pathian chatuan thil tum” tia kan sawi chu. A duhtuiin a duh uluk em em a, a kawngte chu a felin Pathian tak a nih zia nasa takin a lan tir chiang em em a ni. Amah hretu tan chuan fak loh rual a ni lo.

Ani chu hun leh hmunin a thunun ve loh, hun chunga leng a nih avangin, van boruak zau taka ni leh thla leh arsi zawng zawng te, leilung leh a chhunga thil awm zawng zawngte a taka an lo lan chhuah hma daih khan Amahah chuan engkim siamin a awm tawh a. (Thuhriltu 3:15 Thil awm mêkte hi lo awm tawh sa kha a ni a: thil lo awm tûrte chu lo awm tawh sa bawk kha a ni; Pathian chuan a bo tawhte kha a rawn la kir leh zel a ni.)

Leia vaivuta mihring a siam hma leh, Edenah tlukna a thlen hma leh, Mihring fapa kross lera khaikana a awm hma daih khan Pa thinlungah chuan chung zawng zawng chu a thleng famkim vek tawh bawk a.

“Ngai teh, ka lo kal thuai dawn e; mi tin an thiltih ang zela pek turin ka lawmman ka hnenah a awm” tih te, “A hmaah chuan hnam tin an inkhawm ang a: beram vengtuin kel zing ata a beramte a hlir angin anniho chu a hlir ang”, tih zawng zawngte pawh hi thil siamte tan chuan kan hmabak ni rih mahse Pa ah chuan eng kim thawh zawh tawh vek ang a ni.

Tichuan Pa Pathianah chuan thil bul ber atanga a tawp ber, leilung pian hma atanga chatuan thlengin engkim awm tawh leh thleng tawh vek a ni; ani chu hunin a thunun ve loh avangin. Heng zawng zawng hi aman hun a ruat ang leh a rel lawk ang zelin a takin a lo lang chhuak a, hun lo la awm turah pawh a la lang zel bawk ang. A chianna atan heng chang te hi tar lang ila. (1 Petera 1:20 ani chu leilung pian hmain ruat lawkin a awm ngei mai, nimahsela hun hnuhnungahte hian nangmahni avangin inlarin a awm a.) (Hebrai 4:3 ……. leilung pian tirh ata hnate chu thawh zawh a ni tawh na a…)

* Helaiah hian ruat lawk chung chang sawi fiah ngai a awm a, tlemin han kal peng lawk ila. Ruat lawk chung changah hian kan hriat tur pawimawh em em a awm. Mi thenkhatin chhandamna chang tur leh chang lo tur te, mimal tin pian hun leh thih hun, an dam chin tur te thlengin Pathianin a rel lawk vek angin an sawi thin a, hei erawh hi chu Pathian rel lawk dan a ni lo tih hriat a tha. He lai chung chang hi ‘Pathian chatuan rem ruat’ tih chhungah khunh theih a ni ang. Pathian chuan khawvel kalphung pangngai tur ruahman sa a nei a, chu mai bakah van lam te thleng khian kalphung a siam vek a. Chutah chuan hunbi te, natna te, vanduaina te, kawng tha leh tha lo te, nuihna leh tahna te, malsawmna leh anchhia te, thil dang tam tak te pawh dah a. Mihringte chu chi tam tak thlaha leilung luah khat turin min ruat lawk a, kan tana kawng tha leh tha lo min hrilh bawk a, zawm leh zawm loh chu kan zalennaah a dah mai a ni.

Mimal tin chung thua Pathian rel lawk dan pawh tihian sawi dawn ila. Entir nan, Thufingte 23:21 ah chuan, “Zu rui mite leh sa heh mite chu an lo rethei dawn si a.” tih kan hmu a. Tichuan, Liana chu rethei tura ruat lawk a ni bik lo, zu rui mi leh sa heh mi a nih chuan a hmabak chu retheih a ni mai. Tin, Ephesi 6:2-3 ah chuan, “I nu leh i pa chawimawi rawh,” (chu chu thupek tiam nei hmasa ber a ni.) “Chutichuan, i tan a tha ang a, leiah hian i dam rei bawk ang.” tih kan hmu bawk a. Nu leh pa thu awih chu dam reina a ni a, a lehlamah awih loh chu dam rei lohna a ni leh mai.

Heng bakah hian mihringin kan hriatthiam phak loh vanduaina tia kan sawi te pawh a awm kan ti bawk thin a. Amaherawh chu, vanduaina kan tih tam tak hi chu Pathian thil rel lawkte mihringin kan chhut thiam loh vang leh kan chhut peih loh vang a ni ve fo bawk a, tam tak hi chu pumpelh theih niin a lang. Entir nan, nu pakhat chuan an chenna kawr kam boruak hrisel lo avangin pneumonia veiin a fa sen chu a thih san hlauh mai a. Pathianin mihringa finna leh remhriatna a dah hmangin chutiang hmun hrisel lo chu chen nan hmang lo sela a natna chu a vei lo mai tur a ni a. Tichuan, nu thihna chu nausen tan chuan vanduaina a nih rualin nu thihna erawh hi chu pumpelh theih a nihna lai a awm ve bawk. He entirna atana thihna kan sawi ang te hi a thih dan tur leh thih hun tura Pathian ruat lawk ni loin, heng ang te hi keimahnia kan tawng buak leh kan sut kuak tura a dah te a ni a, chu chu kan kalphung tura a ruat lawk dan a ni zawk a ni.

Chhandamna chung changa Pathian rel lawk dan pawh hetiang hi a ni. “….. Amah chu tupawh a ring apiang an boral loh va, chatuana nunna an neih zawk nan”, ringlo te tan erawh chuan chatuan thihna a ni leh mai. {Thupuan 22:17 Thlarau leh mo chuan, “Lo kal rawh,” an ti a. A hria apiangin “Lo kal rawh,” ti rawh se. Tuihal apiang lo kal rawh se; a duh apiangin nunna tui hi athlawnin la rawh se.} Chatuan nunna chaka tuihal ten nunna tui chu an duh phawt chuan an lak theih turin a dah a. (Thlarau Thianghlim hnathawh leh ring thei tura min puih dan te, chhandamna changtua min siam dan te, Pathian min zawn chhuah dan te erawh chu ziak danga ka tar langa, hetah hi chuan kan sawi hman rih lovang.)

Tin, Pathian chuan mitin a hmangaihna a inchen vek a, duhsak bik leh duhsak loh bik a bei lo, hei hi Bible ah pawh chiang takin kan hmu a ni. Thenkhat chhandam tur, thenkhat chhandam loh tura a siam chuan Pathian dik leh fair a ni thei lovang. Hetiangin duhsak bik a neih loh zia kan hmu a:

(Tirhkohtr 10:34-35 Tin, Petera chuan a sawi a: “Pathianin mi duhsak bik a nei lo tih dik takin ka hria e; nimahsela hnam tin zingah tupawh amah tiha fel taka ti apiang a lawmzawng mi an ni thin.)

(Rom 2:11 Pathianin mi duhsak bik a nei si lo va.)

(Ephesi 6:9 Tin, nangni hotute u, chutiang bawkin, anmahni leh nangmahni Hotu chu vanah a awm tih leh, ani chuan mi duhsak bik a nei lo tih hriain, vau lovin an chungah ti ve rawh u.)

Tin, Pathian chu mitin hnenah a in hriattir vek a, mihringin chhuanlam tur kan nei lo. {Rom 1:20 “A thil hmuh theih loh (a chatuan thiltihtheihna leh a Pathianzia chu) khawvel siam tirh ata fiah taka hmuhin a awm a, thil siamah chuan a lang a ni; chuvang chuan chhuanlam tur an nei lo” tih ziak ang hian. Tin, Tirhkohte 14:16-17 ah pawh “Chu Pathian chuan hman laiin hnam tin mahni kawng theuh zawh a phal thin a, nimahsela amah hriattirna awm lovin a insiam lo, chutin thil a ti tha thin a, van ata ruahte leh kum that kumte a pe che u a, in rilru ei tur leh lawmnain a tikhah thin che u kha.}

* Aw le, kan thu hmasa ah khan lut leh ila. A chatuan thil tum leh a remruat dan te chu kan hriat fiah theih nan hengte hi han bih chiang hmasa leh dawn teh ang.

Engvangin nge Pathian chuan suala tlua chhandamna hna thawh sak leh ngai tur mihring a siam.? Keini tel lo pawh hian a rawng bawl sak tur vantirhkoh chhiar sel loh a neih tehlul vei nen.

Engvangin nge Eden ah khan tlukna leh thihna a dah?

Engvangin nge Engkimtitheia chuan a pathianna leh a thil tihtheihna hmangin Diabola kha, duh taka a siam mihringte thlema bum thei hauh lo tura a phuar mai loh.?

Engvangin nge Pathian Engkimtitheia chuan a pathianna leh a thil tihtheihna hmangin a mihring siam chu thlemna a tlu lo tur leh a thu chauh awih tura a thunun tlat mai loh? A ti thei lo em ni.? Thei tehlul mai, thei lo se Pathian rin tlak a ni nang. Tih loh chhan a nei a ni mai.

Engvangin nge chuti teh hrepa kan Pathian chu a in ham buai a, chhandamna te min buatsaih sak leh si.? Chhandam buai leh vel ngai lo tur khan engvangin nge a anpuia a siam tawh mihring kha tlukna lakah a hum tlat mai loh.?

Zawhna atthlak in ti maithei e, mahse hei hi Pathian thu laimu, Pathian chatuan thil tum chhunga a pawimawh lai tak te an ni a. Heng zawng zawng hi mathei lova thleng ngei tura a ruat lawk te an ni zawk.

Tichuan, khing zawhna zawng zawng te khi a chhanna tawite pakhat a awm a, chu chu hei hi a ni. “Pathian chuan a rawng bawl sak tur vantirhkoh chhiar sen rual loh nei mah se a lawm a kim lo va, a chatuan lawmna tifamkim tur, a chatuan lawmna fa tur a zawng a ni.” Hei hi a chhanna hnial rual loh a ni.

A nih loh leh a chatuan lawmna fa a zawnna kawngah chuan ei loh tur thupek kha pek kher a ngai em ni.? Ngai e le, thupek a awm loh chuan thuawih leh awih loh a hriat theih nang.

A nih loh leh suala tlukna leh chatuan thihna te hi siam a ngai kher em ni.? Ngai tehreng mai, chatuan thihna a kan tluk luh zet loh chuan chatuan nun hlut zia leh Pathian chauh hi chatuan nunna neitu a nih zia kan hre thei dawn lo asin. Lei leh van hian hei hi hria se a duh tlat a ni. Tin, Rom 11:32 ah chuan Paulan heti hian a sawi a. “Pathianin a khawngaih vek theih nan mi zawng zawng awih lohnaah a khung ta vek si a.” tiin. Pathian chatuan lawmna fa dinhmun hi a hlu em em a, chuvangin a changtute chuan a hlutna hi an hre ngei tur a ni. A hlutna hre lo leh ngai hlu lo hnena pek hi Pa rem ruat dan a ni tlat lo.

A nih leh chatuan nun kan neih leh theih nan Pathian thisen a luan kher a ngai em ni.? Ngai tehreng mai, Pathian thisen chauh kan damna a nih mai bakah a thisena min tlan loh chuan min hmangaih zia kan hrethiam thei nang. Min hmangaih tih hi kan hriat ngei a duh tlat bawk.

Chutiang taka duhtui leh uluk chuan ani a chatuan ro luahtu tur te chu a buatsaih ni. (Thuhriltu 3:14 Pathianin a tih apiang chu a awm hlen ang tih ka hria: engmah belh theih a ni lo vang a, lak then theih pawh a ni hek lo vang; mihringin amah an tih theih nan Pathianin chutiang chuan a ti a ni.)

* Heng zawng zawnga a pawimawh lai ber luahtu chu a hmangaihna hi a ni. Hmangaihna chu a thuk zawh poh leh a thikthu chhiatna pawh a nasa thin a, heng zawng zawng hi Pa hmangaihna ah hian a lang a ni. A hmangaihna ngainep a, a thisen thianghlim chu thil naran a ruattute chuan thih hnihna, Pa ruat lawk chu an hmabak a ni mai.

Aw le, a chatuan lawmna fa a zawnna kawnga hmun pawimawh lai ber luahtu, a hmangaihna leh a thikthu chhiatna lam hi han thlir leh lawk ila. (Johana 1:11 “Amah a mite hnenah a lo kal a, amaha miten an lo lawm si lo.”) Hei hi NIV chuan, ‘He came to that which was his own, but his own did not receive him’. tiin a ziak a. KJV pawhin, ‘ He came unto his own, and his own received him not’.

Kan Lalpa chu a ta te, a property te, duh taka a siam, a hmangaih leh a thlakhlelh em em, hlim taka hun hman pui a duhte hnenah a lo kal a, mahse keinin kan lo lawm si lo.

Ka nupui, ka hmangaih, ka duh ngawih ngawih, ka ta bil chauh ni a ka ngaih chuan min rinawm loh sanin kei ai a duh leh hmangaih dang a lo nei ta a, ka hmangaihna chu engah mah a ngai ta lo. Nang pawh, i pasal, i innghahna neih chhun, i ta bil chauh nia i ngaih leh i inpumpekna, i khing phel ang hiala i en khan a ngaihsak ta hauh lo mai che a, nang ai a duh leh ngaihsak zawk dang a nei ta tlat mai… a na vawng vawng hle a ni lawm ni.., i hriat tirh phei kha chuan i thinlung a keh sawm a ni lawm ni kha. Mihring tawrhah hian hei ai a na hi a awm dawn chuang em ni.?

Kan Lalpa chu a hmangaih ten nupui uire ang mai leh pasal rinawm lo ang maia kan uire san chung pawhin a hmangaihna chuan min hnungchhawn thei chuang lo va, a umin min umzui ruak ruak a, (Pathian anga awma Pathian tluka awm chu thil thlakhlelh hleih theihah a ruat lo va), kan uirena bawlhhlawh zawng zawng tleng fai turin a thisen hial min la pe ta cheu va. Chuti chung pawh chuan keini zinga mi tam tak chuan chuti khawpa min hmangaihna chu kan la haider a, a thisen meuh pawh chu engmah loah ngaiin thil naranah kan la ruat sak a. Hmangaihtu thinlung chu engtiang takin na ang maw aw.!

Mihring tawrhnain a tehkhin zawh phak rual loh khawpa na hi kan Lalpa hian engvangin nge a tawrh a lo ngaih tak mai. Nang leh kei vang a ni lo vem ni.? Ni tehlul mai, nang leh kei min hmangaih em vanga heng zawng zawng hi tuar a ni asin. A chatuan lawmna fa ni turin nang leh kei hi min duh em a ni.

Pathian Engkimtitheia chu engati nge chutiang taka hmangaihna nasa leh tawrhna nasa ah chuan a in barh luh tak mai le, a makin a va han thuk em.!

* Aw le, a hmangaihna thute kan sawi mek lai hian langsar taka tar lan ngai a awm bawk a, chu chu hei hi a ni. (Thupuan 21:6-8 Tin, ka hnenah, “A lo thleng ta. Kei Alpha leh Omega, a Bul leh a Tawp ka ni. Tuihal apiang hnenah chuan Nunna Tuikhur ami athlawnin ka pe ang. Hnehtu apiang chuan chung chu an luah ang a, kei an Pathian ka ni ang a, anni chu ka fate an ni ang. Amaherawhchu, mi dawih te, ring lo te, tenawm te, tualthat te, inngaih ching te, dawithiam te, milem bia te, dawthei zawng zawngte chantur chu mei leh kata kang dilah chuan a awm ang; chu chu thih hnihna chu a ni”) tih thu hi.

Tin, Johana 1:12 ”Nimahsela amah lawm apiang chu, an hnenah Pathian fate nih theihna tur a pe, a hming ringtute chu” tih leh, Marka 10:14-15, “Naupang tete ka hnenah han kaltir ula, hnar suh u; Pathian ram chu hetiang mite ta a ni si a, tih tak meuhvin ka hrilh a che u, tupawh Pathian ram chu naupang tein a lawm anga lawm lo apiang a chhungah an lut tawp lo vang,” tih thu te hi.

Chhan let loh hmangaihna hi zawng tawrh thiam a har a ni e ti rawh u. Hmangaihnaa khat kan Pathian meuh pawhin, duh taka a siam, a anpui ngeia a din, a chatuan lawmna fa ni tura a duh em em tam tak te chu, hmangaih em em chungin a chatuan thinurna meipui lamah a thlir liam a la ngai ngei dawn a nih hi. A chatuan lawmna fa a zawnna kawngah hei hi a thlen ngei a tul tlat si.

A fiah lehzual nan mihringah i han tehkhin dawn teh ang aw.

Nu leh pa ten fa kan nei a, kan fate chu tha tur leh kan thu awiha sual khawih lo turin kan duh theuh a, thu tha kan hriat engkim kan hrilh thin a. Mahse an va chhuak a, ruih hlo chi hrang hrang leh sual tinreng an va khawih fo mai a, kan zilhnate chu engah mah an ngai si lo. He dinhmunah hian Pa thinlung chu a rum thin a ni lawm ni.?

Tichuan, nu leh pa kan nihna leh kan thu neihna hmangin kan fa chu sual khawih thei hauh lo turin kan phuar bet tlat thei a, pawn chhuak miah lo turin kan khung bet tlat thei bawk a. Mahse chutianga kan tih chuan kan lai a dam angem.? Dam hauh lovang tirawh u. Phuar beh avanga sual khawih lo ringawt chungah khan kan lawm a kim hauh lo vang. Kan fate zalen taka an awm a, khawi hmunah pawh kal theia an awm a, sual thlemna tam tak karah pawh kan duh dan hriaa kan thu an awihnaah chiah hian kan ngaih a ngam a, kan lawm a kim thin a ni lawm ni.?

Chutiangin Pa Pathian chuan, a pathianna hmanga phuar beh te chungah lawmna a neih theih dawn loh avangin min phuar bet lo va, zalenna min pein khawvel sualna leh thlemna karah pawh atana rinawm turin min duh a ni. Chutiang anga a thinlung damna leh hlimna siam saktu tur chu a duh leh a zawn chu a ni. (2 Chronicles 16:9 A lama rilru dik tak pûtute chunga a chakzia tilang tûrin khawvel zawng zawngah LALPA mit chu a leng ruai ruai thin a ni.) Hei hi a zawn ni lo sela, mihring siam te, tlukna te, chhandamna te, heng zawng zawng hi a thawh buai kher a ngai hauh lovang.

Tihian kan chiang ta a ni lawm ni. Pathian chatuan thil tum pawimawh tak chu, a chatuan lawmna fate nena chatuan hun hman a nih chu.

Rom 11:36 “Amah atang leh, amah avang leh amah atan thil zawng zawng a lo awm a ni si a; ama hnenah chuan chatuanin ropuina chu awm rawh se. Amen.” He thu hi kan nun chhungril ber atangin kan ‘Amen’ ve thei tawh em le. A chatuan lawmna fa ni ve thei turin Lalpa lam i hawi ang u.

(Isaia – 45:22 Kawlkila mi zawng zawngte u, ka lam lo hawi ula, chhandamin awm rawh u: kei hi Pathian ka ni si a, a dang rêng rêng an awm lo.) “Ka lam lo hawi ula,”

(Thupuan 3:20-22 Ngai teh, kawngkhar bula dingin ka kik hi; tupawhin ka aw hriaa kawng a hawn chuan a hnenah ka lut ang a, a hnenah zanriah ka ei ang a, ani pawhin ka hnenah a ei bawk ang. A hnehtu apiang ka lalthutphahah ka hnenah ka thuttir ang, kei pawhin ka hneh a, ka Pa hnenah a lalthutphaha ka thu ang khan. Thlarauvin kohhranho pawlte hnena thu a sawi hi beng nei chuan hre rawh se.)

(Deuteronomy – 30:19 In hmaah nunna leh thihna, malsawmna leh ânchhia ka dah tih tunah hian in chungchang thua hretu atan lei leh van ka ko a ni; chutichuan nunna chu thlang rawh u, in nun theih nan, nangni leh inthlahte nen.)

A chatuan lawmna fa ni tura min ko tu Pathian Chungnungbera chu fakin awm rawh se, Amen.

SAKHAW CHUNGCHANGA INKAWMNA – 1

$
0
0

                Sakhaw chungchâng thu hi hmasâng ata tawh khawvêl mihring hnam tinin an lo buaipui tawh ṭhin leh tûna an la buaipui mêk leh an la buaipui zêl tûr pawh a la ni cheu mai. Mihring an lo mâwl lai hunah leh tûn thlengin mi tam takin an thil hmuh leh tawn hriat atangin rin dân leh zeldin dân an neiin, hun lo inher chho zêlah rin dân thar leh zeldin dân thar neih belhin Sakhua chu a tîra thing tiak te reuh te anga lo ṭiak kha a lo ṭhang lian chho zêl a, lian pui, sang tak angin a lo awm a, a ṭhente phei chu a lo zar ta de du hlawm a ni.

               Chu Sakhua chu mihringin a dam lai hun chhûnga thil tih thiang leh thiang lote amaha thil chhia leh ṭha a thliar hranna atangin a teh chhuak a, chu chuan a thil hmuh leh a tawn hriatte hmanga a hringnun a khalh chhoh dân chu a thununtîr a, chu chuan a thih hnua thlarau khawvêla a awm dân tûr thlengin a hril phâkin a ring a ni. Chu Sakhua chu engkim siama dintu leh mihringte leh thil siam dangte chunga thuneitu, khawvêl piah lam, thih hnua thlarau khawvêl thlenga thuneitu awm ngeia rinna, “a rina rinna,” a neihtîrna aṭanga Sakhaw lo chawr chhuak hi a ni.

              Sakhaw pakhat erawh chu mihring leh thil siam dang zawng zawngte siama dintu chu awm ngeia hriatna te, chu siamtu chu engkim ti thei leh engkim chunga thuneitu leh a thil siamte hualhima, enkawla, malsawmtu Pathian a ni tih hriat theihna tûra a thil siamte hnêna nunga a inpuanna leh hringfate hnêna nunna thlarau pea thu a sawi hriatna atanga lo piang chhuak Sakhua chu a ni thung a ni. Chu hriatna nung lo piang chhuak aṭang chuan chu mi Sakhua chu mihring nunah a lo ding chhuak a, chu Sakhua chuan khawvêl hnam tinte hnênah Pathian a inpuangin an hnênah thu a sawi tih a hriattir a ni.  Chutichuan heng kan thu tar lan tâkte tifiahtu atân ṭhian dûn pahnih titi khawchâng hi he lehkhabu te atang hian i lo ngaithla teh ang u, he khawvêl mihringte hi hriatna lama beng tihvarna kan zawng si a. |hian pakhatna hi a zawttu lam a ni zawk zel a, thian pahnihna hian a zawhna chhângin a hrilhfiah zêl a, chuti ang chuan zawhna leh chhannain kan ti lang mai ang.1.  Zawhna: Sakhaw lam thil hi i ngaihtuah ngai emaw chu?

 Chhanna  : Ngaihtuah ve bawk nachungin chuti taka  ngaihtuah ngaiah ka ruat lo a, ni tina kan khawsakna tinrêngah hian nunpuia dinpui mai chi niin ka ruat a ni.

2.  Zawhna : Thil tam tak ka ngaihtuah leh ka tawn tawhte aṭang chuan, a chângin Pathian hi mi thenkhatin awm tak tak lo anga an sawi te hian ka awih ve rum rum châng te pawh a awm a, eng nge i ngaih ve dân?  

Chhanna  : Mihringin sana an han siam chuan, a siam zawh hnu chuan khawih leh ngai tawh chuang loin amahin a vir kual mep mep tawh mai a; chuta ṭang chuan, “Tûnah chuan dâr chuti chu a ni tawh,” tiin kan sawi thei ta mai a. “Solar System,” an lo tih thin Ni leh a vêla inherte khi a siamtu chu mihring an ni lo tih chu kan hre sa a ni. A nih loh leh tu siam mah ni lo leh awm ṭan ni pawh nei loin ti khian anmahni khi inher kual sain an lo awm ve tawp mai tihna em ni ang? A ni theiin ka hre lo, a siamtu chu a awmin, a inher kualtirtu chu a awm ngei tur a ni

3. Zawhna : Kristian ka lo ni ve ṭhîn a, kohhranah te tui takin K.T.P-ah rawng te ka lo bâwl ve a; mahse a châng chuan Vân ram te pawh hi mi retheiho inhnemna mai mai a ni tein ka rin châng a awm ṭhîn. A châng erawh chuan hêng rawngbâwlnate hi thil tak leh rin tlâk ni tûrah ka ngai leh ṭhîn bawk a, Kristianna ṭobul te hi thil takah i ngai em?  

Chhanna : Thil thenkhatah chuan takna nei ve deuh angin a lang a, mahse a tobul nen a inmil tawh lo a ni.

4.  Zawhna : Chuti a nih chuan Isua zirtirnate hi engangin nge i ngaih le?  

Chhanna : Ama mimal nun leh a zirtirna chu a inrem thlap mai a, mahse amah zuitute hian a zirtirna an kalsan daih a nih hi.

5.  Zawhna : A nih leh Isua zirtirna chu engti angin nge a zuitute’n an kalsan le?  Chhanna : Ani chuan thuthlung hlui huna an rin dan leh anmahni hun lai (Isua dam lai)  thlenga an kalpui dan dik lo a tihte chu a siam ṭhat hna a rawn thawk a; tin, Temple (Pathian biakna hmun)  an enkawl dan leh an cheibawl dan te duh loin a zilh a. Pa Pathian mi tirh a nih thu leh chatuan nunna thu hriltu a nih thu a sawi chu an ngaisual let der a ni. 6.  Zawhna : Chatuan nunna thu engti angin nge a zirtir?

Chhanna    : “Tupawh ka thu hria a, mi tirtu ring chuan chatuana nunna a nei tawh,” a ti a; chu chu an pawm thiam lo a, amah Isua zawk kha  chatuan nunna emaw an ti hlauh zawk a nih hi. Kan Zoram Kristiante chuan ringtu tha leh sawi ril thei nih te an inchuh titih ta hial mai.

7.  Zawhna : Isua chu Pathian leh mihring ni kawp, van atanga lo chhuk a ni tih leh, amah chauh chu nunna niin kei pawhin ka lo pawm ve thin asin! “Chu chu a dik lo e” i tihna  a ni maw?

Chhanna : A sawi awlsamna atan chuan ,”Isua chu van atanga lo chhuk,” han tih dawn chuan, a mihrinna kha van atanga lo chhuk chu a ni hauh lo mai a, amaha Pathian thlarau awm zawka kha Van atanga lo chhuk chu a ni a, amah Isua mihrinna kha chu Pathian pawh a ni lo a, mihring dik tak a ni zawk

Tin, amah Isua mihrinna kha chu chatuana nunna nei a ni lo a, chatuana nunna chu Pathiana  a awm thu hriattir tura Pa Pathianin khawvela a rawn tirh a ni zawk e. Isua hi Pathian a ni lo a, mihring dik tak, hmeichhe hrin, mipa leh hmeichhe kara piang a ni a, amahah chuan nunna thlarau erawh chu a awm a. Keini mihring dangte pawh hi mipa leh hmeichhe kara piang vek ni mah ila, keimahniah hian nunna thlarau a awm vek a ni.

8. Zawhna : Chuti Isua chu a nu Mari kha thlarau thianghlimin a paitir ni loin, mipa laka piang ve tho a ni a, Pathian mihringa lo chang pawh a ni lo tihna a ni maw?   

Chhanna : Engtikah mah Pathian chu mihringah chuan a chang tak tak thei lo. Mihring ang emaw, thil dang emawte chuan a inlanin a inpuang thei e. Puithiam Zakaria, Elizabeti pasal kha a pa chu a ni. “Abrahama awm hmain ka awm tawh,” a tih te pawh kha amaha nunna thlarau awm a sawina a nih kha. Amah Isua chang pawh a ni hlei nem, Lal Solomona pawh khan, “Tlangte leh tuifinriatte awm hmain ka piang tawh,” a tih ve tho kha. Nang leh kei pawh hi thil siam engmah an la awm hma khan Pa Pathianah chuan kan awm daih tawh alawm.

          Tin, Isua khan mite hriatthiam zawng turin a sawi thiam tawk lo ve bawka tin a ni. Chu bakah anmahni hun laiah khan amah lama a lan fiah ang khan fiah taka han sawi chhuah chu a har pawh a har ve bawkin a rinawm.

9.  Zawhna : A nih loh leh Bible chhung thu hi Kristiante chuan, “Pathian thu, Pathian thawk khum, rinna leh thil tih tehna dik lo thei lo” niin an pawm tlat si a, he mi chungchang hi sawi tur i nei lo maw?

Chhanna : Nei teh reng mai. Khawvel mihring hnam tinte hnenah hian Pathian chu a inpuangin, thu a lo sawi vek a ni tih hi a dik a, khawvel sakhaw lama mi thiamte pawhin an pawm a ni.

           Chuti ang chu a nih avangin hmasang Juda thlahtu bulte hnenah pawh khan Pathian (anni chuan Jehova an tih) chu a inpuang ngei ni chuan a lang. Nimahsela Pathian inpuanna thu mihringin a lo dawn chu hun lo kal zelah a tira Pathian inpuanna thu kha ziaka dah thlap a nih nghal loh phei chuan hmu ve lo leh hre ve lote lo pung zel atangte chuan an thil hmuh leh hriatte chuan rin dan thar leh ngaih dan dang a rawn pian chhuahtir a. Pathian inpuanna thu a tir tea an dawn pawh chu belhchhah emaw, paih then emaw, tihdanglam emaw a lo nih chhoh phei chuan Pathian inpuanna thu mai ni loa mihring ngaih dan a lo tam thei a ni. Bible bu chhung hi han zir chian poh leh kan thu sawi chu a dik theihzia a lang chiang tulh tulh bawk.

         Tin, Bible bu chhung thu hi bung hniha then a ni a, Thuthlung Hlui (thuthlung hmasa) leh Thuthlung Thar (Thuthlung hnuhnung) a ni. Thuthlung Hlui bik hi a tirah chuan Hebrai leh Aremaik tawngin an ziak a, chu chu Rome tawng te leh Latin tawng te Grik tawng te leh a hnu zelah Sap tawng tein an letling ta a. Tin, Thuthlung Thar bik hi a tirah Grik tawnga ziak a ni a, chu mi hnu chuan tawng dang dangin an letling chhawng leh a ni. A tirah chuan kutzaikin an ziak zawm put a, coma te, semi-colon te, colon te, fullstop te engmah dah loin, chhinchhiahna dang pawh engmah dah loin an ziak zawm vek a. Kum engemawti a liam hnu daihah tuna chhinchhiahna chi hrang hrang kan hman thin hi dahin, heti ang, chuti ang chu a ni ang e, tiin ni awma an hriat angin an rem tha chauh a ni.

         Tin, tawng danga an lehlin dawn pawhin a letlingtu turte chuan chan an insem a, mahni chan theuh kha an lehlin zawh hnuin an inthleng kual leh ta a; chuti anga an inthleng kual chuan mahni lehlin loh vek kha an inendiksak leh vek hnu chuan an lehlin sa chu kohhran hrang hrangah an thawn kual leh a. An thawnna kohhrante khan an lo endik ve leh vek a, “Chu mi lai, kha mi lai thu kha pawm a harsa kan ti,” tiin an pawm theih lai leh an pawm theih loh lai te an lo sawi a, a letlingtute hnenah an pe kir leh a. A letlingtute khan a lo endiktu kohhran tam berina an pawm theih kha khawlah chhuin hralh theih turin an buatsaih ta chauh a ni.

           Chu vangin Bible bu chhung thu hi an chhut thatnaah te leh an lehlinnaah te chuan inhnialna a awm a, “Chu lam hawi chu a sawi tum a ni ang e; a, chu lampang chu a sawi tum zawk a ni ang e,” tia ngaih dan inang lo tak tak pawh a tam a, a spelling lamah te leh chhinchhiahna dah danah te ngaih dan leh pawm dan a inan loh avangin inhnialna pawh a tam hle tur a ni reng a ni. Chuti ang a nih avang chuan Bible thu chu Pathian thawkkhum, Pathian thu, rinna leh thil tih tehna dik lo thei lo anga ngaih theih a ni lo. A tir te atanga ziak sa thlapa van atanga lo tla a nih loh avang leh, mihring kuta ziak a nih ve tho avangin. Bible bu chhung thu zawng zawng hi a dik lo vek a, Pathian thu a ni lo vek e, ka tihna erawh chu a ni lo tih mi hriatsak chu ka duh a ni. A chhungah hian thu inmil lo leh inkawlkalh tak tak a tam hle. A dik loh theih dan kan sawi seng lo ang a, kan hriat theihna turin a bu chhung thu chang pakhat erawh hi entirna atan lo la chhuak ila. ‘Tin, ani chuan a hnenah, “Tih tak meuhin ka hrilh a che, vawiinah hian ka hnenah Paradis-ah i awm ve ang,” a ti a,’ tih thu Luka 23:43-ah kan hmu a ni. He lai thu hi Isuan ama ruala an khenbeh ve a ding lama miin, “Isu, i ram i thlen hunah min hre reng ang che,” tia a biak leh a ngenna a lo chhan letna a ni. Heta Isua thusawi chin zawng chu, “Tih tak meuhin ka hrilh a che, vawiinah hian ka hnenah Paradis-ah i awm ve ang” tih hi a ni a.

            Heta Isua thusawi chin hi chik takin i lo bih teh ang. “Tih tak meuhin ka hrilh a che,…..” tih chinah coma(,) hian a han daidang ta phawt a. Chutah coma(,) hnuah hian, “…..vawiinah hian ka hnenah Paradis-ah i awm ve ang,” a han ti zawm leh ta a ni. Coma(,) hnu lam thu zawng hian eng nge a sawi kan tih chuan, Isua ding lama mi an khenbeh ve kha Isuan, “Vawiinah,” a tih niah ngei khan Isua hnenah Paradis-ah a awm tur thu a ni kan ti thei ang. A nih loh leh coma(,) dahna khi lo sawn ta ila, “Tih tak meuhin ka hrilh a che vawiinah hian, ka hnenah Paradis-ah i awm ve ang,” tiin lo dah ta ila. A hmasa lamah chuan, “Tih tak meuhin ka hrilh a che vawiinah hian,….” tih a lo ni dawn ta a. Chu chuan vawiina a hrilh thu a tilang nghal a. A hnu lama a zawmpui chuan, “….ka hnenah Paradis-ah i awm ve ang,” a lo ti ta a; Bible bu thenkhatah pawh heti hian coma(,) hi an dah bawk awm e. Chutichuan coma(,) hnu lama thu hian eng nge a sawi ve leh tak kan tih chuan, Isua chuan a ding lama mi kha a hnenah Paradis-a a awm tur thu a sawi a, engtik niah nge a awm dawn tih erawh a sawi lang ta lo thung a ni. Chuvangin kan sawi tawh ang khan he lai sentence ringawtah pawh Bible bu hrang hrangah coma(,) an dahna hmun a inang ta lo si a; a thenin “Vawiinah hian,” tih hma chiaha an dah laiin a thenin “Vawiinah hian,” tih hnu chiahah an lo dah ve bawk si a, khawi zawk hi nge dik ang tih chu sawi a har hle tawh thin a ni. Coma(,) emaw, Semi-colon(;) emaw, chhinchhiahna dang reng reng pawh awm hauh loa kutziaka an ziak zawm put lai te khan, khawiah nge coma(,) hi kan dah ang tih kha ngaihtuah tham fe a awm nghal ang a, an tum vang leh an duh vang reng lo pawhin Bible thu chu a Pathian thuna bo thak khawpa chhut sual palh pawh awl tak tur a ni ang.

http://hnamsakhua.blogspot.in/2013/07/sakhaw-chungchanga-inkawmna.html

SAKHAW CHUNGCHANGA INKAWMNA – 2

$
0
0
  1. Zawhna: A nih loh leh Isuan amah ringtu nihlawh tûr thu a sawi te kha eng nge i lo hriat dân?

Chhanna: Isua khân an pi leh pute sakhua (Judaism) kha tam tak a kalpui vein a pawm ve a, chutih rualin an sakhua Judaism siam ṭhat hna a thawk a; chatuan nunna thu hriattir turin van aṭanga Pathianin a rawn tirh niin a insawi a. “Tu pawh ka thu hria a, mi tîrtu ring chuan chatuan nunna a nei tawh,” a ti a. “ka thu hriaa…,” a tih hian, “Ka thu sawi hriaa…,” a tihna a ni a; “Mi tîrtu ring chuan…..,” a ti leh a. “Keimah min rawn tîr thlatu Pathian ringtute chuan….,” a tihna a ni tiin sawi theih a ni. Hmun dangah pawh, “Kei mi rin loh pawhin ka thu sawi tal hi ring rawh u,” a tih pawhin, amah Isua kha Pathian a ni tih rin tûr lam ni loin, Pathian mi tirh chu amah Isua hi a ni tih âwih tûr, tihna a ni a, Isua chu Pathian mi tirh ngei a ni tih an âwih duh loh pawhin, Pathianin a tirh chhan, an hnêna sawi tûr a tuk thu kha dawt a ni lo tih tal âwih tûra a hrilhna a ni bawk.

          Tin, “Ka thu hriaa, mi tîrtu ring chuan….,” a tih pawh hi, “Amah Isua rawn tîrtu Pathian ringtu chuan….,” tihna a ni a. Chu Isua rawn tîrtu Pathian ringtu chuan “CHATUANA NUNNA A NEI TAWH,” tih a sawi ta a ni. Isua dam lai huna a tlângauna hmun leh Israel rama a thu sawi lo ringa âwihtute chuan chatuana nunna an neih tawh thu an lo hriat chiah kha an nihlawhna chu a ni, an chungah Pathian a thinur ve lo tih an hriat avângin.

  1. Zawhna: A nih loh leh Isua thu sawi ring duh lotute chu an nihlawh ve dâwn lo tihna em ni? Chatuan nunna an nei ve lo tihna nge? Ni chinah khan mi tupawhin chatuan nunna thlarau kan nei vek ang khân i sawi si a?

 Chhanna: Mihring zawng zawngin nunna thlarau, chatuana nunna kan nei vek. Isua chu thuhril tûrin a chipuite hnênah Pathianin a tîr tih âwih lotute leh a thu sawi pawh âwih lotute pawh khân chatuana nunna thlarau chu an nei vek tho. Mahse kan thil hriat tûr kan hriat loh avângin tuarna te hi thleng thei a ni. Isua thu sawi âwih duh lo leh pawm duh lotute pawh kha an nihlawh lohna tûr chu, Isua thu sawi an pawm loh maiah khân a tâwp lo a, amah Isua kha an hua a, an dodal ta tlat mai a, a tâwpah phei chuan tihhlum duhtu an lo ni ta hial a. “Khengbet rawh, a thisen chu keimah leh kan fate chungah awm rawh se,” tiin anmahni ngeiin ânchhia an inphurhtîr ta tlat a. Chu ânchhia chu khângho chhuante chungah ngei khân a tla ta a, kum 70 A.D-ah khân an hmêlmate’n an rawn hual a, indona avângin tawrhna râpthlâk tak an tawng ta a, an khawpui Jerusalem kulh te chu a chim a, an temple te chu an phih sawm vek a nih kha. Khatih laia Juda hnamte tawrhna kha râpthlâk tak a ni

  1. Zawhna: A nih leh, a nihlawh bîkate kha engang fakauin nge an nihlawh a, kha mi, an hmêlmate’n an suasamna leh Juda mite tawrhna râpthlâk tak maiah te khân an tel ve lo em ni?

    Chhanna: A nihlawhate nihlawhna chu an hnam chunga Pathian thinurna leh a phuba lâkna râpthlâk tak kum 70 A.D-a lo thlengah khân an tel ve lo a. Chu bâkah an chungah Pathian chu thinur ahnêkin thu lâwmawm tak an dawng zâwk a, “..Lei chunga a lawm êm êm …te chungah rem thu lêng rawh se,” tih thu hi. Pathianin lei chunga a lawm êm êmate chu Isua a lo pian laia lâwmtu te, a thuhril pawmtu te leh Pathianin Isua chu a mite hnênah thuhril tûrin a tîr tih âwihtu te kha an ni a, an chungah Pathian chu a thinûr ve lo a, an inrem a ni tih thu a hriattîr ta zâwk a ni. Chu mi thu an lo hriat phei chuan an hlimin an lâwm êm êm  zâwk a, Pathian thinur hmêl râpthlâk an hmu ve lo a, an tawng ve lo a ni.

  1. Zawhna: Chuti lo ni sela, Isua khân amah ringtu tân chatuan nunna neih thu leh a ring lotu tân chatuan boralna an chan tûr thu te kha a sawi si a, man thiam a va har ve?

    Chhanna: A chunga kan sawi tawh ang khân Isua chu Pathian mi tirh a ni tih lo ringa âwihtu chuan amah Isua thu sawi pawh dodal hauh loin an pawm a; Isuan chatuana nun an neih tawh thu a hriattîrna te chu lâwm takin an pawm a, an hlimpui mai a ni. Isua chu Pathian mi tirh a ni tih ring duh lotu chuan an hnêna chatuan nunna an neih tawh thu a sawi te pawh an âwih duh lo a, an hnêna thu ṭha hrilhtu chu dodâlin hmêlma enin an en a, a tâwpah Pathian thinurna mei chu an chungah tlain an boral ta rêng a nih kha, Kum 70 – 100 AD vêlah khan.

  1. Zawhna: Ê! Ngawi teh, ka hre thiam ta. Ka veng ta uarh mai a! A nih leh kan ti leh zêl teh ang. Kan inkâwm ta sa sa. Bawhchhiatna kan lo sawi teh fo ṭhin a kha a awmzia han sawi chiang teh khai, hriat zel a va chakawm ve le!

 Chhanna: He lai thu hi Mizo Kristiante chuan an thu khel ber a tling hial âwm a sin! Bawhchhiatna chung châng hi Bible Thuthlung Hlui lamah khân chuti takin a sawi nasa lo a, Genesis bung thumah khân a sawi lang a, a dangah a sawi lang teh chiam lo.Thuthlung Tharah khân a bikin lehkhathawn lamah khân an sawi uar ta êm êm mai a.

          Isuan Judaism Sakhua (thuthlung Hlui Sakhua) siam ṭhatna a rawn buan chho vêl a, tam tak chu pawmin a la kalpui tel chho a, chutih rualin rin dân thar a rawn chher chho a; a thih hnuin a zirtîrte leh Tirhkoh Paula khân rin dân thar chu Isua zirtîrna pawm leh belhchhah pahin rin dân thar an rawn chher chhuak chho zêl a. Thuthlung Hlui lam rin dân pawh tlêm chu an la chhawm chho tel a ni. A bikin Paula khân rin dân thar tam tak a rawn chher chhuak a ni. Chûngte avâng chuan a nia, “Bawhchhiatna thu” hi a lo hluar takna chu ni. Tuna Judaism Sakhaw zuitute khu chuan Thuthlung Thar bu hi an pawm ve lo rêng rêng. Thuthlung Hlui bu, “Torah” an chhiar ber a ni. Kristiante hian Thuthlung Hlui bu 39 leh Thuthlung Thar bu 27 te hi an chhiar ṭhin a; hêng bâkah hian Samaritan Pentatauh te leh Septuagint te pawh an chhiar bawk a ni ang. Roman Catholic lam chuan  Apocripha bu te pawh an pawm tel âwm e.

          Engpawh ni se Sâm ziaktuin, “A ni lo lamah an pêng ta vek a,” a tih te, Lal Davida’n,“…Khawlohnaa dinin ka awm a, ka nu’n sualin mi pai a,” a tih te; Lal Solomona”n, “Tumah tisual lo chu lei chungah hian an awm lo takzet a ni,” a tih te kha an changchawi chho a, mi zawng zawng chu Isua thisena tlanna lo chuan chatuan nunna chang zo lo angin uar takin an rawn zirtîr a, chuti anga zirtîrtute chu Apostle-hote kha an ni a, Paula kha a meizang hlaptu ber a ni nghe nghe.

  1. Zawhna: Chuti ni sela, bawhchhiatna chu eng nge a bul?

Chhanna: Bible-ah chuan, “Lalpa Pathianin chhak lamah, Eden-ah chuan huan a siam a. A mihring siam chu chutah chuan a awmtîr ta a,” tih kan hmu a(Gen. 2:8). “Chhak lamah,” a han tih ngawt hian khawi  hmun aṭanga tehin nge Eden chu chhak lam a nih hriat a har hle. Chu Eden-ah chuan huan a siam a, chutah chuan mihring Adama chu a dah a ni. Adama hi, “Mihring hmasa ber,” tiin an ziak a (Kor. 15:45&47); tin, nunna thing leh a chhia leh ṭha hriatna thing chu huan lai takah a awm thu kan hmu bawk a ni (Gen. 2:9). Heta kan chhinchhiah hmasak tûr chu,  Pathianin ama anpuia mihring a siam thu a ziak hi a ni (Gen. 1:27; 5:1; 9:6). Mihring chu Pathian anpui an lo nih chu.

           Heta “Mihring hmasa ber Adama,” a han tih hian mihring zawng zawng thlahtu bul ber chuAdama a nih thu a sawina a ni a, mahse mi ṭhenkhat chuan “Adama,” tih hi “Mihring,” tihna mai a ni a, mihring mimal hming ni loin, thlahtu bul ber sawina mai a ni an ti a. Amaherawh chu Bible bih chian chuan mimal hming ngei a ni tih a lang a ni. A chhan chu Adama aṭanga Isua  Krista thlengin chhuan 76 a ni tih a chian avângin.

         Chutichuan huan lai taka a chhia leh a ṭha hriatna thing rah chu Pathianin ei a khapsak tih kan hmu a (Gen. 2:17; 3:3). He huan lai taka mi thing awm pakhat hi a hming chu “A chhia leh a tha hriatna thing” a ni. Hei hi kan thing hmuh ṭhin anga thingkûng han rah deuh tuarh tûrah kan ngai a ni thei, mahse a ni lo. Heta “A chhia leh a ṭha hriatna,” a han tih hi Sap ṭawng Bible lamah chuan, “Knowledge of good and evil,” a ti a. Thuthlung thar bu lama, “Chhia leh ṭha hriatna,” tia a sawi nên hian thuhmun tho ni âwm taka a lan laiin, Thuthlung Thara “Chhia leh ṭha hriatna,” a tih hi chu Sap ṭawng bu lamah chuan, “Conscience,” a ti daih a, a hrang daih a ni, an ti bawk si a. Mahse thil hrang daih a ni nge ni lo chu chhui chian deuh a la ngai dâwn ni pawhin a lang.

         Adama nupui Evi chuan, “Huan lai taka thing awm rah erawh chu Pathianin, ‘In ei tûr a ni lo, tawh pawh in tawk tûr a ni lo, chuti lo chuan in thi ang,’ a ti a ni, “ tiin rûl kha a han hrilh a ni a(Gen. 3:3); huan lai taka thing rah chu Pathianin an ei a khap a ni (Gen. 2:17). Hetah hian rûl hian dâwt a hrilh hauh lo a ni. Kristiante (Mizo Kristiante) hian, “Rûlin kan thlahtu a lo bum a,” an ti fo mai a, rûl hian Evi hi a bum hauh lo, thu dik tak a hrilh zâwk a ni. Engtin nge a tih? “Thi teh suh e; in ei ni apangin in mit a lo vâr ang a, a chhia leh ṭha hriain Pathian ang in lo ni dâwn tih Pathianin a hre reng a nih chu,” a ti a ni (Gen. 3:4-5). Adamate nupa hi he thingrah an ei hma khân saruaka awm siin saruaka awm an nih an lo inhre hauh lo ni âwm tak a ni (Gen. 2:25).

          Thing rah ei loh tûr an han ei chiah khâ an lo harh chhuak a, an mit chu a lo vâr ta angin a han sawi a; saruak an nih an lo inhriat tâk avângin theipui hnah ṭhui khâwmin pawnfên, an zahmawh khuhna tûr an insiam chawp ta tih kan hmu a ni (Gen. 3:7). Hetah tak hian an thingrah ei kha thing han ṭo sâng a, a han rah ta ṭhuah ṭhuah ang hi chu a ni lo tih a chiang ta hle mai. Pathian chuan mihring mi tin thinlungah hian thil chhia leh ṭha hriatna a dah vek a ni tih kan hre thei tawh em? Nu chhûl aṭanga kan lo pian chhuah khân a chhia leh a ṭha hriat theihna chu keimahniah hian Pathianin a dah vek tawh zâwk a. Nausên chu a lo pian thlâk khân ṭah chauh lo chu engmah thiam dang a nei lo.

          A ril a lo ṭâmin a tui a lo hâl a, a sawi thiam dân chu a ṭap tawp mai a ni; a mut a chhuah leh a ṭap a, a zun a chhuah leh a ṭap a, a êk a chhuah leh chuti bawk. A lum lutuk emaw, a vawh lutuk emawin a ṭap leh a, nâ a neihin a ṭap leh ngawt a. A lo changkâng deuh a, a han nui thei a. Chutah a lo bawhvah theih meuh chuan khawnvâr êng a hmu a, eng nge a nih hre loin a pan hnai a, a khawih veleh a kut a lo kâng a, sâ tiin a ṭap a; khawih nawntîr tum chhin ila a duh tawh lo. A na thei tih a hre ta, a hriatna chi khat chu a lo vâr ta huai a, chu hriatna chuan finna a pe a, a thil hmuh leh tawn hriatte chuan a finna a tipung chho zêl a ni. Chuti anga keimahnia thil chhia leh ṭha hriatna awm chu kan thil hmuh leh tawn hriatna aṭangin a lo harh chho a, chuta ṭang chuan finna a lo inkhâwl khâwmin a lo ṭhang chho zêl a ni. Chuti ang chuan mihring chu a huhoa khawsa tûr chia Khua rêl kan nih avângin tluang tak leh inngeih taka kan khawsak ho dial dial theihna tûrin kan tawn hriatte aṭanga finna kan chhar belh zêl chu hmang ṭangkaiin dân leh kalphung te kan siamin kan rem a. Mihring kan changkân dân ang zêlin chûng kan dân siamte chu a lo changkâng chho ve zêl ta a ni. Chu dân leh kalphung kan siamte chu miin an zawm ṭhat leh ṭhat loh aṭangin  tehna kan lek ta a, he dân leh kalphung kan siam ngei mai hi mi sual leh mi ṭha tehna atâna kan hman chu a ni ta zêl a ni. Chu mi aṭang chuan Sakhaw dân leh kalphung te, ram dân leh kalphung te, hnam dân leh khawtlâng dân te pawh a lo awm ve ta zêl a ni.

           Aw le, kan tum loh lamah kan kual thui ta mah mah a. Rûlin, “Thi teh suh e, “ a tih angin an thi ta lo a, anmahnia a chhia leh a ṭha hriatna awm chu a lo harh a, an thil tawn khan an hriatna a tifing ta a, saruak an nih hriain zah nachâng an lo hr eta a ni. Pathian ṭawngkam ni âwm tak an ziakah chuan, “… Mihring chu a chhia leh a ṭha hriain keimahni ang a lo ni ta,” tih a ni (Gen. 3:22). A chhia leh a ṭha hriatna thing rah an lo ei tâkah chuan thil chhia leh ṭha an lo hria a, Pathian an lo ang ta a nih chu. Engati nge Pathian an lo an tâk avânga Pathian ânchhia an dawn? Pathian anpuia siam an ni tawh sa reng a, chu chu an hun tawng zêlah Pathian anpuia siam an nihna kha a takin an rawn hre ta ni mai zâwk awm a ni. Chutah chuan Pathian dân bawhchhiaa puh an la nit a hlauh si hi a mak hle a ni.

          He bawhchhiatna chungchângah hian Pathianin Adama a han chhâl meuh chuan Chemtâtrâwta thawnthu ang maiin an inmawhchhiat chhâwng duah mai a nih hi (Gen. 3:11-13). Pathianin Evi a han chhalh khân ani chuan, “Rûl-in min tihder a, ka ei ta a ni,” a ti a(Gen. 3:13). Mihring bum thei khawp rûl chu eng rûl tak ni maw, tiin ngaihtuah theih a ni a, rûl chi hi khawvêlah a tam êm êm a, kan Zoramah ngei pawh a tam a ni. A nih loh leh Evi bumtu chu eng rûl nge ni ngai le? Rûl hnênah khân eng thu nge Pathianin a sawi? “Heti ang thil hi i tih avângin ran zawng zawng leh ramsa tinrêng zîngah chuan ânchhe dawngin i awm bîk ang a, bawkkhupin i kal fo tawh ang a, i dam chhûng zawngin vaivut i ei bawk tûr a ni; tin, nang leh hmeichhia hi ka indotîr ang che u a, i thlahte leh a thlahte pawh ka la indotîr bawk ang: chu mi chuan i lû a la tithitling ang a, nangin a ke artui i la tithitling ang” a ti a (Gen. 3:14-15).

           Chutichuan he rûl hi eng rûl nge a nih kan chhui ang. Bung  bulah khân rûl chungchâng chu tâwi tein a târ lang hmasa a, “Tin, Lalpa Pathianin ramsa a siam zawng zawngah rûl a fing vervêk ber a,” a ti a ni (Gen. 3:1). Chu rûl chu ramsa zîngah a chhiar tel ta tlat mai a, rûl ni bawk si, ramsa ni bawk si chu a mak awm mang e. Bible châng dangah chuan, “Mihring fate chung thuah chuan, ramsa mai an ni tih an inhriat theihna’n Pathianin anmahni a fiah a ni ka ti rilru a,” tiin Lal solomona chuan a lo sawi a (Thuh.3:18); mihring pawh ramsa ang tho an lo nih dâwn chu maw. Zâwlnei pakhat chuan,

          “Thinlung hi thil zawng zawng aiin

            Bumhmang ber, chhe lailet dêr a ni a;

           Tuin nge hre thiam thei ang?”

a lo ti ve tlat bawk a (Jeremia 17:9).

         Heti anga bible châng dangin a lo sawi a nih si chuan Evi bumtu rûl kha eng dang mah puh tûr a awm lo a, Evi kha amah leh amah a inbum lek zâwk a lo nih kha le! Rûl chu ama thinlung, ama rilru lek kha a lo nih chu. Sâm-ah chuan,

           “An lei chu rûl angin an tihriam a,

            An heh chhûngah chuan rûlrial tûr a awm a,”

  a lo ti a (Sam 140:3). Tirhkoh Paula lehkhathawnah chuan,

            “An hrawk chu thlân inhawng a ni a,

              An leiin bumna thu an sawi a,”

 a lo ti ve bawk a(Rom 3:13). Baptistu Johana pawhin, “Rûl thlahte u,” tiin Pharisai leh Sadukaihote chu a ân khum phiar phiar mai a (Matt. 3:7; Luka 3:7). Isua pawh khân, “Rûlte u, rûl thlahte u,” tiin a lo ân khum ve bawk (Matt. 23:33; 12:34)

         Heti ang hi a lo nih chuan mihring hian kan tâna nawmna tûr anga kan ngaih hi kan ti a, kan tâna ṭha lo tûr a lo ni reng ṭhîn a, tumah puh tûr dang leh engmah puh tûr dang awm loin keimahni leh keimahni kan inbum lek ṭhîn a lo ni tih hêng thilte hian min hriattîr a ni. Rûl chu keimahni thinlung put dân dik lo kha a lo nih chu. Mihring chu ramsa mai a nih thu kan hre tawh a, rûl hnêna Pathianin thu a sawite kha engte nge ni kha?

  1. Pakhatnaah chuan, ‘ran zawng zawng leh ramsa zawng zawng zîngah ânchhe dawngin a awm bik dâwn a ni.” Nungcha dang leh thing leh hnim hring,  thil nung dang chi tinrêng ânchhe dawng awm loin mihring chuan ânchhia a dawng bîk dâwn ta a ni. Mihring thuâwih lohna avângin lei pawh ânchhe dawngin a awm ta a ni (Gen. 3:17).
  2. Pahnihnaah chuan, “bawkkhupin a kal fo tawh dâwn a ni.” Kan rûl hmuh ṭhin te, rûltuha te, rûlngân te, chawngkawr te leh rûl dang dang te hi a hmain chhîpin an kal ṭhîn nge, an mei hmâwr ringin an kal ni ang le? Chuti ang lam a ni lo. “Rûl,” a tih kha mihring hi a ni a; an lo piang a, an lo changkân hret hnuin an lo bawkkhup thei a, tichuan bawkvâkin, bawkkhupin a lo kal ta a; an lo changkân leh zêl hnuin ke pahnihin an kal chauh a ni tih he lai thu hian a târ lang ni âwm tak a ni.
  3. Pathumnaah chuan, “a dam chhûng zawngin vaivut a ei ang,” bible châng dangah chuan, “Vut hi chaw angin ka ei a,” tiin a lo sawi a (Sam 102:9). Vaivut hi chaw angin a ei tak tak chu a nih hmêl loh si a, kan ei leh bâr tinrêng hi lei aṭanga lo ṭo chhuak a nih avângin vaivutah a puh thlu ta mai pawh a ni mahna le.
  4. Palinaah chuan, “Nang leh hmeichhia hi ka indotîr ang che u a, i thlahte leh a thlahte pawh ka la indotîr bawk ang. chu mi chuan i lei a la tithitling ang a, nangin a ke artui i la tithitling ang,” tih a ni leh ta a (Gen. 3:15). Mizo hian rûl hi kan haw êm êm mai bîk a, a bîkin “Mizo Kristian” intite hian rûl kan hmuh hlek tawh chuan thah kan tum uaih uaih nghal zêl a, kan that fo bawk rêng a ni; kan Kristian rim nam vâng hi ni maw? Kristian kan nih hma khân heti ang tho hian rûl hi thah kan lo tum ṭhin em ni le? Kan kiang hnaia awm hnam dangte lêmin thah tumin an ûm ut ut kan hre si lo. Rûl pawh hian mi a chuk kan hre fo bawk. Hnam dang nên ni loin Mizo Kristiante leh rûl hi an indo bîk deuh em ni dâwn le? Heti taka Mizote’n kan huat bîk êm êmna chhan hi Kristian kan nih aṭangin a ni lek lo maw ka ti deuh a ni.

        A hmaa kan sawi tawh ang khân mihringin kan thil hmuh leh hriatte hi eng nge an nih tih chu keimahnia awm reng thil chhia leh thil ṭha hriat theihna kan neih chhawr ṭangkaiin,  kan chhia ṭha hriatna hmanga kan va tawn hriat chuan finna min pe a, kan upat poh leh kan tawn hriat a tam a, kan tawn hriat a tam poh leh finna kan ngah a, chu finna chu kan tawn hriat aṭanga kan chhar chhoh zêl chu a ni. Kan va tawn hriatna aṭang khân kan thinlungah finna kan khawl khawm a, chu chuan thil ṭha leh thil chhia a thliar fel thei a ni. Chu finna kan chhar chhuah tak hmang chuan dân leh kalphung te pawh kan duang a, chu mi zawm thlaptu chu mi ṭha a lo ni mai a, a zawm duh lotu leh bawhchhetu chu mi sual a ni leh mai a ni.Paula chuan, “|hatna tih ka duh hi ka ti lo a, sualna tih ka duh loh hi ka ti zawk si ṭhin a. Ka duh loh zawng chu ka tih si chuan a titu chu kei ka ni tawh lo a, sual keimaha awm chu a ni zawk e,” te a han ti a (Rom 7:19-20). Hetih vang hian a ni ang e, Mizo Kristiante zingah pawh, miin thil  sual engemaw ti sela, anmahni duh thlanna ngeia an tih pawh ni se, a tihtîrtu awm tûrah an ngai tlat a, “Setana a chhûngah a awm a, a tihtîr a ni” an ti tlat zel ṭhîn a ni. Mahse, a tihtirtu dang engemaw a awm ni loin, “Pate’n thei thûr an ei a, an fate hâ a ṭim,” tih Israel-ho thufingin a sawi hi a rinawm zâwk.

Viewing all 137 articles
Browse latest View live